در این آیه چگونگى مالى که باید انفاق شود تشریح مى گردد. در جمله اوّل آیه، خداوند به مردم با ایمان دستور مى دهد که از «طیّبات» اموال خود انفاق کنند; مى دانیم «طیّب» در لغت به معنى پاکیزه است و «طیّبات» جمع آن است و همان طور که به پاکیزگى ظاهرى و مادّى گفته مى شود به پاکیزگى معنوى و باطنى نیز اطلاق مى گردد; یعنى، اموالى که هم خوب و مفید و ارزنده باشد و هم خالى از هرگونه شبهه و آلودگى به حرام.
شأن نزولهایى که در بالا ذکر شد عمومیّت معنى آیه را نیز تأیید مى کند.
وجمله «لَسْتُم بِآخِذِیهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِیهِ; خودتان حاضر نیستید اموال غیر طیّب را قبول کنید مگر با اغماض و کراهت» دلیل بر این نیست که منظور منحصراً پاکى ظاهرى است، زیرا افراد با ایمان هم حاضر نیستند اموالى که از نظر ظاهرى آلوده و یا بى ارزش باشد، بپذیرند و هم اموال شبهه ناک را مگر با چشم پوشى و کراهت.
جمله «مَاکَسَبْتُمْ; آنچه به دست آورده اید» اشاره به درآمدهاى تجارى است; و جمله «مِمَّآ أَخْرَجْنَا...» اشاره به درآمدهاى «زراعى» و «معادن و منابع زیرزمینى» است.
بنابراین، تمام انواع درآمدها را شامل مى شود، زیرا سرچشمه تمام اموالى که انسان دارد زمین و منابع گوناگون آن است و حتّى صنایع و تجارات و دامدارى و مانند آن نیز از آن مایه مى گیرد.
ضمناً این جمله اشاره لطیفى دارد به این که تمام منابع را ما در اختیار شما گذاشتیم، بنابراین نباید از انفاق کردن قسمتى از آن در راه خدا مضایقه داشته باشید.
سپس مى فرماید : «وَلاَتَیَمَّمُواْ ا لْخَبِیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِیهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِیهِ»
از آنجا که بعضى از مردم عادت کرده اند همیشه از اموال کم ارزش و آنچه تقریباً از مصرف افتاده و قابل استفاده خودشان نیست انفاق کنند، و این گونه انفاقها، نه موجب تربیت معنوى و پرورش روح انسانى در انفاق کننده است و نه سود چندانى به حال نیازمندان دارد، بلکه گاه یک نوع اهانت و تحقیر نسبت به آنها نیز محسوب مى شود.
این جمله، صریحاً مردم را از این کار نهى مى کند و مى گوید : چگونه از این گونه اموال انفاق مى کنید در حالى که خودتان حاضر به پذیرش آن نیستید، مگر با کراهت، آیا باید برادران مسلمان شما، و از آن بالاتر، خدایى که در راه او انفاق مى کنید، در نظر شما از خودتان کمتر باشند!
و در حقیقت، آیه به نکته دقیقى اشاره مى کند و آن این که انفاقهایى که در راه خدا مى شود یک طرف آن مستمندان هستند، و طرف دیگر خدایى است که به خاطر او انفاق انجام مى گیرد; در این حال، اگر اموال پست و کم ارزش انتخاب شود از یک سو توهین به مقام قدس پروردگار محسوب مى شود که او را شایسته اجناس «طیّب» نشمرده، و از سوى دیگر تحقیرى است نسبت به نیازمندانى که ممکن است على رغم تهیدستى مقام والایى از نظر ایمان و انسانیّت داشته باشند و روح آنها بر اثر چنین انفاقى آزرده گردد.
در ضمن باید توجّه داشت که جمله «لا تیمّموا; قصد نکنید» ممکن است اشاره به این باشد که اگر در لابه لاى اموالى که انسان انفاق مى کند بدون توجّه چیز نامرغوبى باشد مشمول این سخن نیست بلکه این سخن درباره آنها است که عمداً اقدام به چنین کارى مى کنند.
و در پایان آیه مى فرماید :
«وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ غَنِىٌّ حَمِیدٌ; بدانید خداوند بى نیاز و شایسته ستایش است.»
اشاره به این که توجّه داشته باشید که در راه خداوندى انفاق مى کنید که نیازى به انفاق شما ندارد و ستایش شایسته او است که این همه نعمتها را در اختیار شما گذارده !
این احتمال نیز وجود دارد که «حمید» به معنى «ستایش کننده» باشد; یعنى، از شما در عین بى نیازى نسبت به انفاقهایتان ستایش به عمل مى آورد و پاداش مى دهد; بنابراین، بکوشید از اموال پاکیزه انفاق کنید.
