مسأله ـ واجب است زن بدن و موى خود را از نامحرم بپوشاند. و احتیاط مستحب آن است که از پسر نابالغ که خوب و بد را مىفهمد و به حدّى رسیده که مورد نظر شهوانى است مستور دارد، ولى پوشانیدن صورت و دستها تا مچ واجب نیست.
سؤال ـ نظر حضرتعالى در مورد اصل مسأله حجاب چیست؟ رعایت آن، مخصوصآ در شهرهاى مذهبى، و بالاخص در اماکن مقدّسه دینى، چه حکمى دارد؟
جواب : بدون شک حجاب از مسلّمات اسلام است، و تمام فقهاى اسلام در آن اتّفاق نظر دارند، و هر گونه بد حجابى و بى حجابى بر خلاف شریعت مقدّسه است. خصوصآ در شهرهاى مذهبى، و از آن بالاتر در أماکن مقدّسه دینى، باید بیشتر مراعات شود، و گناه بد حجابى و بى حجابى در این اماکن بیشتر است. و بدون شک پوشیدن چادر همه جا، مخصوصآ در این أماکن، اولى است.
سؤال ـ حجاب از نظر اسلام چیست؟ و چه نوع پوششى براى زن حجاب است؟ آیا موهاى مصنوعى، که بعضى از زنها بر سر مىگذارند، حجاب موهاى طبیعى محسوب مىشود؟
جواب : حجاب شرعى در مورد زنان پوشیدن تمام بدن به جز صورت و دستها تا مچ مىباشد، امّا بعضى از انواع پوشش که زینت ظاهرى محسوب مىشود، مثل موهاى مصنوعى کافى نیست. و همچنین لباسهایى که لباس زینت محسوب مىشود، کافى نیست.

سؤال ـ گفته مىشود که «استفاده از چادر مشکى مناسب نیست، بلکه کراهت دارد. و خانمها باید از پوشاک روشن و رنگهاى متنوّع استفاده نمایند. و دلیلى ندارد که توصیه شود خانمها کفش و مانتوى تیره بپوشند». نظر شما در این مورد چیست؟
جواب : انتخاب چادر مشکى براى زنان مکروه نیست. و استفاده از رنگهاى ساده دیگر، مادام که منشأ مفاسدى نشود، جایز است؛ البتّه رنگهاى سنگین بهتر است.
سؤال ـ در عرف مرسوم است که بانوان بعد از ازدواج، خود را به امورى از قبیل برداشتن زیر ابرو و زائل کردن موهاى صورت و مانند آن زینت مىکنند، آیا پوشیدن صورت در این حالت لازم است؟
جواب : اگر تنها کم کردن موهاى صورت و ابرو و مانند آن باشد اشکالى ندارد.
سؤال ـ چنانچه زن با خود زینت داشته باشد (مانند حلقه ازدواج، یا انگشتر، یا آراستن چهره) آیا واجب است صورت و دستها را هم بپوشاند؟
جواب : در مورد حلقه و انگشتر مانعى ندارد؛ ولى در مورد آرایشهاى تند اشکال دارد.
سؤال ـ آیا سرمه کشیدن، ابرو چیدن، استفاده از انگشتر عقیق، ساعت، عینک طبّى زیبا، براى زنان زینت به حساب مىآید، که پوشش آن لازم باشد؟
جواب : ظاهرآ جزء زینت ممنوع نیست.
سؤال ـ چنانچه نپوشاندن صورت و دستها تا مچ، براى برخى از زنان در جامعه فسادى را به دنبال داشته باشد، آیا پوشاندن آن واجب است؟
جواب : در این صورت واجب مىشود؛ ولى تا یقین به چنین چیزى نداشته باشد پوشانیدن وجه و کفّین لازم نیست.
سؤال ـ آیا شوهر، یا پدر و مادر، مىتوانند همسر و یا دختران خود را مجبور کنند تا دستها و صورتشان را نیز به هنگام خروج از منزل بپوشانند؟
جواب : اجبار در این امر جایز نیست؛ ولى هر گاه پدر و مادر یا شوهر حسّاسیت خاصّى داشته باشند رعایت آن خوب است.

مسأله ـ در مورد حجاب واجب، کافى است که زن بدن خود را، جز صورت و دستها تا مچ، به هر وسیلهاى که مىتواند بپوشاند، و لباس خاصّى شرط نیست؛ ولى پوشیدن لباسهاى تنگ و چسبان و همچنین لباسهاى زینتى اشکال دارد.
سؤال ـ آیا بر زنان و دختران لازم است پاهایشان تا مچ را نیز بپوشانند؟ یا آنچه اکنون در جامعه رواج پیدا کرده، که با پاى بدون پوشش ظاهر مىشوند، اشکالى ندارد؟
جواب : پوشیدن روى پا و کف پا بهتر است.
سؤال ـ آیا پوشیدن جورابهاى نازک، در صورتى که پا در آن پیدا باشد، براى زنان جایز است؟
جواب : اگر پا در آن پیدا باشد جایز نیست؛ ولى معلوم بودن حجم پاها ضررى ندارد.
سؤال ـ اگر مدرسهاى ابلاغ کند که دختران به هنگام ورزش باید لباس مخصوص ورزش بپوشند، چه حکمى دارد؟
جواب : پوشیدن لباس ورزشى براى دختران، در صورتى که در محیط مخصوص خودشان باشند، مانعى ندارد.
سؤال ـ پوشیدن لباسهاى مبتذل، یا لباسهاى تنگ و مهیّج، یا مدلهائى که موجب ترویج فرهنگ غرب است، بویژه براى زنان، چه حکمى دارد؟
جواب : این گونه لباسها اشکال دارد، و بر پسران و دختران و مردان و زنان مسلمان لازم است رعایت موازین عفّت اسلامى را، که مایه سعادت دنیا و آخرت آنهاست، بنمایند.
سؤال ـ آیا پوشیدن مانتو براى زنان، در صورتى که حجاب اسلامى حفظ نشود و برجستگىهاى اندام مشخّص باشد، اشکال دارد؟
جواب : درصورتى که لباس چسبان باشدحرام است؛ولى اگرگشادباشد اشکال ندارد.
سؤال ـ آیا مانتو جزء لباسهاى زینتى است؟
جواب : پوشیدن لباسهاى زینتى اشکال دارد؛ ولى مانتوهاى معمولى زینتى نیست، و لباسى که تمام بدن جز صورت و کفّین را بپوشاند کافى است؛ هر چند چادر محفوظتر و بهتر است.

سؤال ـ آیا لباس زینتى صرفآ شامل زیورآلات مىشود، یا آنچه عرفآ لباس محسوب مىشود نیز مىتواند مصداق آن باشد؟
جواب : لباس زینتى چیزى است که زنها براى زیبایى آن را مىپوشند، و شبیه آرایشى است که در صورت خود انجام مىدهند.
سؤال ـ منظور از لباس زینتى، که پوشیدن آن اشکال دارد، چیست؟
جواب : منظور لباسهایى است که در عرف مردم آن را لباس زینت مىخوانند.
سؤال ـ مقدار پوشش زنان مسلمان، در برابر زنان غیر مسلمان چیست؟
جواب : بهتر آن است که بدن خود را در برابر زنان غیر مسلمان برهنه نکنند؛ هر چند با پوشاندن عورت، ظاهر کردن بقیّه حرام نیست.
سؤال ـ گفته مىشود که زن باید خود را از پسر بچّه ممیّز بپوشاند، بفرمایید ممیّز بودن پسر بچّه از چه راهى شناخته مىشود؟
جواب : مستحبّ است خود را از چنین پسرى بپوشاند، و منظور از ممیّز این است که از مسائل جنسى آگاه باشد.
سؤال ـ شنیده شده است که حجاب بر زنان بزرگسال، که امید ازدواج آنها نمىرود، لازم نیست، لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ دهید :
الف) چنین زنانى چه مقدار از بدنشان را در مقابل نامحرم مىتوانند نپوشانند؟
جواب : مىتوانند سر و گردن و مقدارى از دستها را نپوشانند؛ ولى پوشانیدن براى آنها نیز بهتر است.
ب) آیا این حکم اختصاص به زنان بیوه دارد، یا شامل زنان شوهردار، که در این سنّ و سال هستند، نیز مىشود؟
جواب : این حکم شامل همه زنان در این سنّ و سال مىشود.
ج) حکم مذکور مختصّ پوشش و نظر است، یا شامل لمس هم مىشود؟
جواب : این حکم شامل لمس نمىشود.
سؤال ـ پوشیدن لباسهایى که فقط قسمتى از بدن را مىپوشاند براى بانوان در
مقابل یکدیگر، و در مکانهاى ورزشى مخصوص بانوان، که هیچ مردى حضور ندارد، چه حکمى دارد؟
جواب : در فرض مسأله مانعى ندارد، مگر در مواردى که مفاسد خاصّى ظاهر گردد، یا بیش از مقدار متعارف بدن را ظاهر کند.
سؤال ـ برخى از مادران، دختران نابالغ خود را، با سر و پاى برهنه در خیابانها و مجالس در حضور نامحرمان ظاهر مىکنند، وظیفه چنین مادرانى چیست؟
جواب : بر پدر و مادر لازم است فرزندان خود را از زمان طفولیّت به مسائل اسلامى آشنا کنند.
سؤال ـ آیا حجاب از ضروریّات دین است؟ منکر حجاب چه حکمى دارد؟ لطفآ توضیح دهید که منظور از «ضرورى دین» چیست؟
جواب : آرى حجاب از ضروریّات دین و برگرفته از قرآن مجید است، و همه مذاهب اسلامى آن را قبول دارند. و منظور از ضرورى دین چیزى است که هر کس با مسلمین مقدارى معاشرت داشته باشد، مىفهمد مسلمانان به آن پایبند هستند.
سؤال ـ همانطور که مىدانیم خداوند متعال در سوره نور، حجاب را مختصّ مؤمنان، زنان پیامبر(ص) و زنان مؤمنین دانسته است. حال سؤال این است که :
1ـ آیا حجاب براى غیر مسلمانان در کشورهاى اسلامى واجب است؟
2ـ اگر واجب است، همانطور که در فرانسه و ترکیه بر اعتقادات اسلامى ما مىتازند، و ما آنها را ظالم و ضدّ اسلام مىدانیم، آیا ما هم با پوشاندن زنان خارجى که به ایران مىآیند، یا پیروان سایر مذاهب داخل کشور، به آنها اجحاف ننمودهایم؟
3ـ اگر حجاب اختیارى بود بهتر نبود، و معضلات اجتماعى حلّ نمىشود؟
جواب : یک اصل مسلّم در اسلام داریم که هر حکمى براى مؤمنین و مسلمانان ثابت است، دیگران نیز مکلّف به آن هستند (الکفار مکلّفون بالفروع کما انّهم مکلّفون بالاصول)، بنابراین آنها هم موظّف به حکم حجاب و ترک شرابخوارى (حدّاقلّ آشکارا) و گناهان دیگر هستند، و نسبت به حجاب که ما مىتوانیم اعمال کنیم کار صحیح و
عادلانهاى است، و ما دوران قبل از انقلاب را فراموش نکردهایم که وقتى اختیار و آزادى داده شد چه زنانى با چه وضعى بیرون آمدند، و اکثر جوانان را به فساد کشیدند؛ و نوشتهاید که اگر ما به کشورهاى آنها برویم و ما را اجبار به بىحجابى کنند، چه مىشود؟ فراموشنکنیدکهآنهابىحجابىراواجبنمىدانند،درحالى که ماحجاب راواجب مىدانیم.
سؤال ـ آیا حکومت مىتواند، یا بر او لازم است، از بدحجابى یا بىحجابى بعضى از خانمهایى که در این امر مهم کوتاهى مىکنند، جلوگیرى نماید؟ توضیح این که : بنده دانشجو هستم. چندى قبل استاد در کلاس این شُبهه را مطرح کرد، و مدّعى شد که هیچ دلیل فقهى وجود ندارد که حکومت را ملزم کند تا مواظب حجاب خانمها باشد، همان طور که وظیفه ندارد مواظب نماز صبح افراد باشد. علاوه بر این گفتند: حضرت امیر(ع) دستور دادکه حجاب راازسرکنیزانى که خودراشبیه زنان آزادکرده بودند،بردارند. نظر شما چیست؟
جواب : حکومت اسلامى و مسلمانان نسبت به گناهان پنهانى افراد وظیفهاى ندارند، ولى بدون شک نسبت به گناهانى که به طور علنى و آشکار، در سطح جامعه انجام مىشود وظیفه نهى از منکر دارند، و الّا جایى براى انجام این وظیفه مهم باقى نمىماند. البتّه با این تفاوت که مردم باید به نهى از منکر زبانى اکتفا کنند. و ازهر گونه برخورد فیزیکى اجتناب ورزند، ولى حکومت مىتواند وارد این مرحله نیز شود؛ و در مورد کنیزها اساسآ میزان پوشش آنها نسبت به زنان آزاد از نظر اسلام متفاوت بوده است.
سؤال ـ وظیفه خواهران مسلمان دانشجوى ترکیه را نسبت به «رعایت حجاب» در فرضهاى ذیل بیان فرمایید :
1ـ شرط طىّ کردن تمام ترمهاى دانشجویى در دانشگاههاى تحت مدیریّت لاییکها، رعایت نکردن حجاب شرعى است.
2ـشرط اتمام چندترم باقىمانده ازرشته خاصّى دردانشگاه رعایت نکردن حجاب است.
جواب : با توجّه به این که اگر دختران مسلمان و متدیّن دروس عالى را نخوانند تنها افراد بىبند و بار و لامذهب پستهاى مهم را اشغال مىکنند، به افراد متدیّن اجازه داده مىشود که مسأله حجاب را در خصوص مواردى که ضرورت دارد رعایت نکنند، ولى در غیر آن موارد حتمآ رعایت نمایند.

سؤال ـ فلسفه حجاب بانوان چیست؟آیاحجاب باآزادى زنان درجامعه منافات ندارد؟
جواب : حجاب براى حفظ شخصیّت زن، و جلوگیرى از انحراف جوانان، و گسترش فساد در جامعه اسلامى است. و همانگونه که اصل پوشیدن لباس براى زنان و مردان منافات با آزادى آنها ندارد، حجاب نیز چنین است.