مقدّمه :
شاید برخى از خود بپرسند که در عصر و زمان ما، که بشر در همه زمینه ها ترقّى و پیشرفت خیره کنندهاى داشته، و به ابزار و وسائل فوق العاده مدرن دست یافته، به گونهاى که به حق مىتوان این عصر را «عصر تحقیق و کنکاش و علم ودانش»لقب داد،آیاباهمه این امور،تقلید در عصر و زمان ما امر مطلوبى است؟
آیا تقلید به معناى بسته نمودن دروازههاى تحقیق به روى محقّقان نیست؟
آیا «پیروى چشم و گوش بسته» از دیگران، با روح آیات فراوانى از قرآن مجید،که انسان رابه تفکّرواندیشه ومطالعه و تحقیق دعوت مىکند، سازگارى دارد؟
براى روشن شدن این «شُبهه» توضیح کوتاهى پیرامون اقسام تقلید لازم است :
 
تقلید و پیروى از دیگران از چهار صورت خارج نیست :
الف) تقلید جاهل از عالم؛ یعنى کسى که چیزى نمىداند از متخصّص و آگاه آن فن پیروى کند، همچون مراجعه بیمار ناآگاه از مسائل پزشکى، به پزشک آگاه و دلسوز.
ب) تقلید عالم از عالمى دیگر؛ یعنى مراجعه اهل فن به یکدیگر، و پیروى بعضى از بعضى دیگر.

ج) تقلید عالم از جاهل؛ بدین معنى که یک انسان آگاه، علم و دانش خود را رها نموده، و چشم و گوش بسته به دنبال جاهلان بیفتد!
د) تقلید جاهل از جاهل؛ که گروهى نادان، پیرو گروه نادان دیگرى شوند.
روشن است که از این چهار قسم، تنها قسم اوّل منطقى و عاقلانه و مشروع است، و نه تنها در عصر تحقیق و علم و دانش، از آن بى نیاز نیستیم، بلکه بخاطر گسترش فراوان علوم، نیاز به آن بیشتر احساس مىشود. البتّه، سه قسم دیگر تقلید منطقى و مورد پذیرش اسلام نیست. و تقلید در احکام از قسم اوّل است.(1)
 
با عنایت به این مقدّمه، به برخى از احکام تقلید توجّه فرمائید :
مسأله ـ یکى از شرایط مرجع تقلید این است که مرد باشد؛ بنابراین، زنان نمىتوانند مرجع تقلید دیگران، حتّى زنان، باشند.
سؤال ـ چرا زنان نمىتوانند در مسائل مختلف، بویژه در مسائل مخصوص به خانمها، مانند خونهاى سه گانه، مرجع تقلید باشند؟ آیا بهتر نیست زنان از خانمى که در این راه زحمت فراوان کشیده، و صاحب نظر شده تقلید کنند؟
جواب : جایز نیست، زیرا کمتر اتّفاق مىافتد که آنها بر فقهاى بزرگ مرد در مسائل شرعى پیشى گیرند.
سؤال ـ آیا زنان مىتوانند علوم اسلامى را تحصیل نموده، و به مقام رفیع و بلند اجتهاد، که به تعبیر بعضى از فقهاى بزرگ از جنگ و جهاد سختتر است، برسند؟
جواب : مانعى ندارد، و ممکن است به مقام اجتهاد برسند.
سؤال  اگر خانمى به مقام اجتهاد برسد، آیا تقلید بر او نیز حرام است؟
جواب : در این مسأله فرقى میان مرد و زن نیست.
سؤال ـ دخترى هستم که تازه به سنّ تکلیف رسیدهام، اخیرآ در دبستان برایمان مراسم جشن تکلیف گرفتند. معلّم ما در مورد تقلید، یکى از مراجع معظّم تقلید را نام برد، و همه بچّههاى کلاس مقلّد او شدند. آیا تقلید ما صحیح است؟ یا باید تحقیق مىکردیم، و
سپس یکى از مراجع را انتخاب مىنمودیم؟
جواب : اگر گفته معلّم براى شما اطمینان بخش بوده کافى است، و اگر نبوده تحقیق کنید.
سؤال ـ سؤالى برایم پیش آمده، که فکر مىکنم مشکل بسیارى از خانمها باشد، و آن بدین شرح است: چندى پیش مرجع تقلیدم به رحمت خدا رفت، در فکر انتخاب مرجع تقلید جدید فرو رفتم، شوهرم رساله یکى از مراجع جدید را تهیّه و به منزل آورد، و من هم طبق همان رساله عمل کردم. آیا انتخاب مرجع تقلید به این شکل صحیح است؟
جواب : در صورتى که از تحقیق شوهرتان براى شما اطمینان حاصل شده، کافى است، در غیر این صورت باید تحقیق کنید.
سؤال ـ برخى از خانمهاى جلسهاى، در جلسات زنانه، به شرح و تبیین احکام مىپردازند، که البتّه این کار لازمى است، ولى علیرغم این که خانمهاى حاضر در جلسه، مقلّد مراجع مختلف هستند، آن خانم فقط فتواى یکى از مراجع محترم را بیان مىکند، بدون این که نام آن مرجع تقلید را ببرد. اگر کسانى که مقلّد آن مرجع تقلید نیستند، بدون توجّه به آن فتوا عمل کنند، آیا مسئولیّتى متوجّه گوینده مىباشد؟ راه جبرانش چگونه است؟
جواب : در چنین جلساتى، که مقلّدین مراجع مختلف وجود دارند، لازم است فتاواى مراجع معروف را، اگر با هم تفاوتى دارد، تبیین کند؛ در غیر این صورت مسئولیّت دارد.
سؤال ـ چنانچه طبق فتواى مرجع تقلید شوهرم کارى واجب باشد (مثلا پوشانیدن زینتهاى دستها تا مچ و گردى صورت) ولى مرجع من آن را واجب نداند، وظیفه من چیست؟
جواب : شما باید مطابق فتواى مرجع تقلیدتان عمل کنید ؛ ولى بهتر است در مسائل خانوادگى طرفین توافق نمایند.
سؤال ـ آیا زن باید از مرجع تقلید شوهر خود تقلید کند، یا در تقلید آزاد است؟
جواب : هر کس در تقلیدش آزاد است ؛ باید تحقیق کند و مطابق آن عمل نماید.

سؤال ـ آیا مىتوان به احکامى که توسّط خانم جلسهایها بیان مىشود، عمل کرد؟
جواب : هر گاه افراد آگاهى باشند، و رعایت احتیاط را در نقل مسائل بنمایند، مانعى ندارد.

(1) . برگرفته شده از پیام قرآن، جلد اوّل، صفحه 346.