شک نیست که اختلافات مذهبى با یک نظام توحیدى در تمام زمینه ها، سازگار نیست; زیرا همین اختلاف براى بر هم زدن هر نوع وحدت کافى است.
بعکس، یکى از عوامل مهم وحدت، وحدت دین و مذهب است که مى تواند مافوق همه اختلاف ها باشد، و نژادها و زبان ها و ملّیّتها و فرهنگ هاى گوناگون را در خود گردآورى و از آنها جامعه واحدى بسازد که همگان در آن همچون برادران و خواهران باشند که: «انّما المؤمنون اخوه»
به همین دلیل، یکى از برنامه هاى اساسى آن مصلح و انقلابى بزرگ، توحید صفوف در سایه توحید مذهب، است.
ولى نباید تردید به خود راه داد که این توحید نه ممکن است اجبارى باشد; و نه اگر امکان اجبار در آن بود، منطقى بود اجبارى
شود.
مذهب با قلب و روح آدمى سر و کار دارد و مى دانیم قلب و روح از قلمرو زور و اجبار بیرون است; و دست کسى به حریم آن دراز نمى شود.
بعلاوه، روش و سنّت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) ـ چنانکه قرآن هم گواهى مى دهد ـ بر اجبار نبوده که: «لااکراه فى الدّین»
لذا، همواره اسلام، اهل کتاب را به عنوان یک اقلّیّت سالم پذیرفته و از آن ها مادام که دست به تحریکاتى نزنند حمایت کرده است.
با توجّه به این که در دوران حکومت آن مصلح بزرگ، همه وسایل پیشرفته ارتباط جمعى، در اختیار او و پیروان رشید او است، و با توجّه به این که اسلام راستین با حذف پیرایه ها کشش و جاذبه اى فوق العاده اى دارد، بخوبى مى توان پیش بینى کرد که اسلام با تبلیغ منطقى و پیگیر، از طرف اکثریّت قاطع مردم جهان پذیرفته خواهد شد; و وحدت ادیان از طریق اسلام پیشرو، عملى مى گردد.
این حقیقت را که از راه دلیل عقلى بالا در یافتیم، در روایات اسلامى نیز به روشنى دیده مى شود.
«مفضّل» در ضمن حدیثى طولانى از امام صادق(علیه السلام) چنین نقل مى کند:
«... فواللّه یا مفضّل لیرفع عن الملل و الادیان الاختلاف و یکون الدّین کلّه واحداً کما قال اللّه عزّوجلّ اِنَّ الدّین عنداللّه الاسلام...;... به خدا سوگند اى مفضّل اختلاف از میان
ادیان برداشته مى شود و همه به صورت یک آئین در مى آید; همان گونه که خداوند عزّوجلّ مى گوید: دین در نزد خدا تنها اسلام است...»
در تفسیر بعضى از آیات قرآن که اشاره به قیام مهدى(علیه السلام) مى کند نیز سابقاً نظیر همین مطلب را خواندیم.
و به این ترتیب، آئین توحید و اسلام در همه خانه ها، در درون زندگى همه انسانها، و در تمام دلها وارد مى شود.
ولى با اینهمه نمى توان گفت که اقلّیّتهاى کوچکى از پیروان ادیان آسمانى دیگر مطلقاً وجود نخواهد داشت چرا که انسان داراى آزادى اراده است و اجبارى در چنین نظام حکومتى در کار نیست; و امکان دارد افرادى بر اثر اشتباه یا تعصّب بر عقیده پیشین باقى بمانند، هر چند اکثریّت گرایش به نظام توحیدى اسلام خواهند کرد، و این یک امر طبیعى است.
ولى به هر حال، اگر چنین اقلّیّتى هم وجود داشته باشد، به صورت یک اقلّیّت سالم و با حفظ شرایط «اهل ذمّه» مورد حمایت آن حکومت اسلامى خواهند بود.
1ـ بحار الانوار، ج 53، ص 4.
