جهان هستى تا آنجا که مى دانیم مجموعه اى از نظامها است.
وجود قوانین منظّم و عمومى در سرتاسر این جهان دلیل بر یکپارچگى و به هم پیوستگى این نظام است.
مسأله نظم و قانون و حساب در پهنه آفرینش یکى از اساسى ترین مسائل این عالم محسوب مى شود.
فى المثل، اگر مى بینیم صدها دستگاه مغز الکترونیکى نیرومند دست به دست هم مى دهند تا با انجام محاسبات دقیق سفرهاى فضایى، راه را براى مسافران فضا هموار سازند و محاسبات آنها درست از آب در مى آید و قایق ماه نشین در محلّ پیش بینى شده در کره ماه فرود مى آید با اینکه کره ماه و زمین هر دو بسرعت در حرکتند، باید توجّه داشته باشیم که این جریان مدیون نظام دقیق منظومه شمسى و سیّارات و اقمار آن است; زیرا اگر از سیر ثابت و منظّم خود منحرف مى شدند، سرنوشت مسافران فضا دگرگون مى گشت و معلوم نبود به کدام نقطه پرتاب خواهند شد.
از جهان بزرگ، وارد عالم کوچک و کوچکتر و بسیار کوچک مى شویم; در اینجا ـ مخصوصاً در عالم موجودات زنده. نظم مفهوم زنده ترى به خود مى گیرد و هرج و مرج در آن هیچ محلّى ندارد.
مثلا، به هم خوردن تنظیم سلّولهاى مغزى انسان کافى است که سازمان زندگى او را به گونه غم انگیزى به هم بریزد.
در اخبار جرائد آمده بود که یک جوان دانشجو بر اثر یک تکان شدید مغزى در یک حادثه رانندگى، تقریباً تمام گذشته خود را فراموش کرده است; در حالى که از جهات دیگر سالم است، برادر و خواهر خود را نمى شناسد، و از این که مادرش او را در آغوش مى فشارد و مى بوسد وحشت مى کند، که این زن بیگانه با من چکار دارد!
او را به زادگاهش مى برند; به اطاقى که در آن بزرگ شده، به کارهاى دستى و تابلو نقّاشى خودش مى نگرد و مى گوید این نخستین بار است که چنین اطاق و تابلویى را مشاهده مى کند! شاید فکر مى کند از کره دیگرى به این کره قدم گذارده است که همه چیز براى او تازگى دارد.
شاید از میان چند میلیارد سلّول مغز او، تنها چند سلّول ارتباطى که گذشته را با «حال» پیوند مى داده، از کار افتاده است، ولى همین به هم خوردن تنظیم جزئى، چه اثر وحشتناکى به بار آورده!
یک اتم را بزرگ مى کنیم به شکل منظومه شمسى در مى آید، و اگر فرضاً منظومه شمسى را کوچک کنیم همچون یک اتم خواهد شد، هر دو نظام واحدى دارند; بزرگترین منظومه ها، و کوچکترین منظومه ها!
آیا در جهانى اینچنین، انسانى که جزئى از این کلّ است مى تواند یک وضع استثنائى به خود بگیرد، و به صورت وصله ناهمرنگى در آید!
آیا جامعه انسانى مى تواند با انتخاب «لانظام»، هرج و مرج، ظلم و ستم، نابسامانى و ناهنجارى، خود را از مسیر رودخانه عظیم جهان آفرینش که همه در آن با برنامه و نظم پیش مى روند کنار بکشد!
آیا مشاهده وضع عمومى جهان ما را به این فکر نمى اندازد که بشریّت نیز خواه ناخواه باید در برابر نظام عالم هستى سر فرود آرد، و قوانین منظّم و عادلانه اى را بپذیرد، و به مسیر اصلى باز گردد; و همرنگ این نظام شود!
نظرى به ساختمان دستگاههاى گوناگون و پیچیده بدن هر انسانى مى افکنیم مى بینیم همه آنها تابع قوانین و نظم و حسابى هستند; با این حال، چگونه جامعه بشریّت بدون پیروى از ضوابط و مقرّرات و نظام صحیح و عادلانه مى تواند بر قرار بماند!
ما خواهان بقا هستیم و براى آن تلاش مى کنیم، منتها هنوز سطح آگاهى اجتماع ما به آن حد نرسیده که بدانیم ادامه راه کنونى منتهى به فنا و نابودى ما مى شود; ولى کم کم به عقل مى آئیم، و این درک و رشد فکرى براى ما حاصل مى گردد.
ما خواهان منافع خویشتن هستیم، ولى هنوز نمى دانیم که ادامه وضع فعلى منافع ما را بر باد مى دهد، امّا تدریجاً ارقام و آمار زنده و گویا را مثلا در ـ مورد مسابقه تسلیحاتى ـ در برابر چشممان مى گذاریم و مى بینیم چگونه نیمى از فعّالترین نیروهاى فکرى و جسمانى جوامع جهان، و نیمى از ثروتها و سرمایه هاى بزرگ، در این راه، به هدر مى رود; نه تنها به هدر مى رود بلکه در مسیر نابود کردن نیم دوم به کار مى افتد!
همزمان با افزایش سطح آگاهى ما، به روشنى مى یابیم که باید به نظام عمومى عالم هستى بپیوندیم، و همانطور که واقعاً جزئى از این کل هستیم، عملا هم چنین باشیم; تا بتوانیم به اهداف خود در تمام زمینه هاى سازنده برسیم.
* * *
نتیجه اینکه: نظام آفرینش دلیل دیگرى بر پذیرش یک نظام صحیح اجتماعى در آینده، در جهان انسانیّت خواهد بود.
