بازگشت به عقب نه ممکن است و نه منطقى، و این برخلاف سنّت آفرینش و اصل تکامل در زندگى انسانها است; بنابراین، هیچ دلیلى وجود ندارد که با جهش جامعه انسانى به سوى حقّ و عدالت، ترقّى و پیشرفت جامعه متوقّف گردد، و یا عقب نشینى کند، عقب گرد و گذشته گرائى با چنان پیشرفت و جهشى متناسب نیست.
بنابراین، قیام یک مصلح بزرگ براى استقرار عدل و آزادى در سراسر جهان هیچ گاه سبب نمى شود که جنبش صنعتى و ماشینى در شکل سالم و مفیدش بر چیده یا متوقّف شود.
صنایع کنونى نه تنها بسیارى از گره ها را از زندگى انسانها گشوده اند، بلکه همانگونه که در بحثهاى گذشته گفتیم یکى از پایه هاى استقرار حکومت واحد جهانى، نزدیکى و بهم پیوستگى دنیا از نظر وسایل ارتباطى و پیوندهاى اجتماعى است و این موضوع بدون تکامل صنعتى ممکن نیست.
ولى شک نیست این جنبش صنعتى و تکامل تکنولوژى الزاماً باید از یک صافى دقیق بگذرد تا جنبه هاى ناسالم و زیانبخش آن حذف گردد، و سرانجام در مسیر منافع انسانها و صلح و عدالت بسیج شود; یک حکومت طرفدار حقّ و عدالت این کار را حتماً خواهد کرد.
این در مورد اصل پیشرفت صنعت و تکنولوژى.
امّا در مورد سلاحها باید گفت:
براى استقرار چنان حکومتى باید حکومتهاى خود کامه و بیدادگر از صحنه جهان خارج شوند; و براى خارج کردن آنها، لااقل در شرایط کنونى یک «سلاح برتر» لازم است; سلاحى که شاید حتّى تصوّرش امروز براى ما ممکن نیست.
آیا این سلاح چیزى همانند یک «اشعّه مجهول و مرموز» است که کار بردش ماوراى همه سلاحهاى کنونى است و مى تواند همه آنها را خنثى کند و نقشه استفاده ابرقدرتها را از آن عقیم بگذارد؟
یا یک نوع تأثیر مرموز روانى و از کار انداختن دستگاههاى فکرى آنها حتّى از راههاى دور است که نتوانند هیچ گونه فکرى براى استفاده از سلاحهاى مخرّب کنونى بکنند؟
و یا چیزى از قبیل احساس یک نوع ترس و وحشت فوق العاده که مانع هر گونه تصمیم گیرى در این زمینه شود؟
و یا چیز دیگر...
نمى دانیم. و نمى توانیم نوع این سلاح را نه از نظر مادّى یا روانى بودن و نه از جهات دیگر تعیین کنیم; همین اندازه اجمالا مى توانیم بگوئیم یک سلاح برتر خواهد بود.
و نیز مى دانیم آن سلاح، سلاحى نیست که گناهکار و بیگناه را با هم نابود کند و پایه هاى عدالت آینده، بر ظلم و ستم امروز بگذارد.
این از نظر تجزیه و تحلیل عقلى.
* * *
