مقدّمه:
حج یکى از ارکان مهمّ اسلام، و از بزرگترین فرائض دینى است. حج در تمام طول عمر انسان، طبق شرائط خاصّى، یکبار بر انسان واجب مى شود که با انجام آن تولّدى دوباره مى یابد و «مانند روزى که از مادر متولّد شده از گناهان پاک مى شود». به بخشى از احکام حج توجّه فرمائید:
سؤال 434: زنى مهریّه زیادى، که به حدّ استطاعت حج مى رسد، از شوهرش طلبکار است، آیا به صرف طلبکارى مستطیع شده و حج بر ذمّه او مستقر مى شود؟ و هر گاه قبل از گرفتن مهریّه از دنیا برود، آیا لازم است شخصى را به نیابت از او به حج بفرستند؟
جواب : هر گاه گرفتن مهریّه از شوهر براى او عیب نباشد و مشکلى در زندگى او و شوهرش ایجاد نکند، مستطیع است و باید به حج برود. و اگر نرفت، باید ورثه او از مالش بردارند و حجّ او را اداء کنند.
سؤال 435: مهریّه خانمى چند برابر استطاعت او بوده است، آیا بعد از فوت او بر ورثه اش واجب است که قبل از تقسیم اموال او مخارج حج را کسر کنند؟
جواب : چنانچه زن در زمان حیاتش، طبق عرف و عادت مى توانسته مهریّه را از شوهر بگیرد، مستطیع بوده و باید از ترکه او برداشته شود و چنانچه نمى توانسته مستطیع نبوده است.
سؤال 436: در بعضى از شهرها رسم شده است که «انجام حج» به عنوان بخشى از مهریّه زن در عقد نامه ذکر مى شود، آیا به صرف اجراى عقد با چنین مهریّه اى، حج بر زن واجب مى شود، یا حکم دیگرى دارد؟
جواب : در صورتى که مشروط به شرط خاصّى نباشد و مطالبه کردن زن مشکلى براى او ایجاد نکند مستطیعه است و باید مطالبه کند و به حج برود.
سؤال 437: زن جوانى از طریق شوهر، دوستان و اقوام، در جشن عروسى داراى مقدارى طلا شده که با پول آن مى تواند به حج مشرّف شود. آیا این عروس خانم مستطیع است؟ یا چون زمان زینت و آرایش او مى باشد طلاى مذکور جزء مؤونه زندگى او است؟
جواب : اگر آن مقدارى که دارد جزء شؤون او در مورد زینت است، مستطیع نیست.
سؤال 438: دخترى هستم که چندى پیش پدرم را از دست دادم، مقدارى ارث به من رسید که کفاف یکى از دو مراسم ازدواج و حج را مى نماید، ولى براى هر دو کافى نیست، آیا با این شرایط مستطیع هستم؟
جواب : در صورتى که نیاز به ازدواج دارید و علاوه بر مخارج ازدواج، پول دیگرى براى حج ندارید مستطیع نیستید و حج بر شما واجب نیست.
مسأله 439: هر گاه زنى مالى دارد که مى تواند با آن به حج برود، ولى بعد از بازگشت، نه شوهر قادر بر تأمین زندگى اوست و نه خودش، حج بر او واجب نمى شود.
سؤال 440: زنى نیاز به همراه دارد و همراه هم مزد مى گیرد و او توانایى پرداخت مزد ندارد، آیا چنین زنى مستطیع است؟
جواب : مستطیع نیست.
سؤال 441: خانمى به لحاظ مالى و بدنى و سایر شرایط مستطیع است، ولى طفل شیر خوارى دارد که با غیر او آرام نمى گیرد و نمى تواند او را همراه خود ببرد، آیا او مستطیع است؟
جواب : چنانچه جدا شدن از طفل موجب خطر جانى یا بیمارى شدید او، یا سبب عُسر و حرج براى دیگران شود مستطیع نیست.
سؤال 442: شوهرم تمام مخارج حجّ مرا بر عهده گرفته است، ولى متأسّفانه او اهل خمس نیست و من نیز از خود مالى ندارم که خمس بپردازم، تکلیف من در ارتباط با هزینه رفت و برگشت، ارز، لباس احرامى و قربانى چیست؟
جواب : خمس اینها بر عهده شماست و اگر توانایى ندارید مستطیع نیستید.
سؤال 443: اگر خانمى قبل از ازدواج نذر کرده باشد که حجّى بجا آورد و بعد از آن ازدواج کند، آیا در این صورت نیز اجازه شوهر لازم است؟
جواب : اجازه شوهر لازم است و شوهر حقّ ممانعت دارد.
سؤال 444: سازمان حجّ و زیارت از زنان مستطیعه اجازه رسمى شوهرانشان را مى خواهد و شوهر بعضى از خانمها اجازه نمى دهند، تکلیف زن چیست؟
جواب : بعید است آنها در حجّ واجب اجازه شوهر را بخواهند، زیرا شرعاً اجازه شوهر شرط نیست.
سؤال 445: اگر زوج، زوجه عقد بسته خود را از رفتن به عمره منع کند، با توجّه به این که زوجه هنوز در خانه پدرش بسر مى برد و نفقه خور همسرش نمى باشد، اگر در این حال عازم سفر عمره گردد، آیا سفر زوجه معصیت است؟ آیا احرام او صحیح مى باشد؟ بطور کلّى وظیفه زوجه چیست؟
جواب : احتیاط واجب آن است که رضایت شوهر را جلب کند، ولى حج و عمره او درهر حال صحیح است، امّا احتیاط آن است که نمازهاى خود را جمع بخواند و اگر سفر اوّل او باشد، خواه براى حج و یا عمره، اجازه شوهر شرط نیست.
سؤال 446: دخترى هستم که مادرم قبل از بلوغ مرا به حج برده و تمام اعمال نیابت بردار را از طرف من انجام داده و اعمالى را که خود مى توانستم انجام دهم، مرا وادار به انجام آن نموده است، آیا هم اکنون که استطاعت مالى دارم، دوباره حج بر من واجب است؟ در صورت عدم وجوب مى توانم ازدواج کنم؟
جواب : هرگاه تمام اعمال را مطابق وظیفه انجام داده اید، از احرام خارج شده و مى توانید ازدواج کنید و چنانچه استطاعت مالى و سایر شرایط را دارید مستطیع هستید و حَجّة الاسلام بر شما واجب است.
سؤال 447: با توجّه به این که دولت (به خاطر خطرات احتمالى) از رفتن زنان حامله به حج جلوگیرى مى کند، آیا از نظر شرعى آنان مستطیعه هستند؟
جواب : چنین زنانى مستطیع نیستند.
1. به بحارالانوار، جلد 96، صفحه 26، 315، 316 و 341 مراجعه فرمائید.
2 با توجّه به این که مسائل حج مورد ابتلاى همه بانوان محترمه نیست و از سوى دیگر کتاب مستقلّى بنام «حجّ بانوان» مطابق با فتاواى حضرت آیت اللّه العظمى مکارم شیرازى «مدّظلّه» منتشر شده است، از ذکر بقیّه مسائل اختصاصى حجّ بانوان صرفنظر مى کنیم; علاقمندان به کتاب مذکور مراجعه کنند.
