در فرهنگ اسلامى تكدّى و دست درازكردن نزد ديگران ـ جز در موارد بسيار ضرورى ـ مورد مذمّت قرار گرفته است و از مؤمنانى كه با نياز شديد از روى عفاف، از آبروى خود محافظت كرده، و فقر خود را آشكار نمى سازند، تجليل شده است: (يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ).(1)
على(عليه السلام) در مذمّت تقاضاى مادّى از ديگران فرمود: «اِتَّبِعوا قَول رسول الله، فانَّه قال: مَن فتح عَلى نَفْسه بابَ مسْألة فتح اللّهُ عليه بابَ فقر; پيرو گفته رسول خدا باشيد كه فرمود: هر كس درى از تقاضاى مادّى را به روى خود باز كند، خداوند درى از فقر و تنگدستى را به روى او مى گشايد»(2) حتّى در حديث ديگرى آمده است كه هفتاد در از فقر به روى او گشوده مى شود: «فتح الله عليه سبعين باباً من الفقر لا يَسُدُّ أدناها شيئ».(3)
در روايت ديگرى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) آمده است كه تقاضا از ديگران، روزى انسان را بر باد مى دهد: «ألسّؤال...يمحق الرّزق».(4)
احاديث در اين زمينه بسيار است كه با دو حديث ديگر اين بحث را پايان مى دهيم:
نخست اينكه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود: «إنّ الله يحبّ الحيىّ المتعفّف و يبغض البذىّ السائل الْملحِف; خداوند انسان با حيا و عفيف را دوست مى دارد و انسان بى حيا و سائل سمج را دشمن».(5)
حديث ديگر از امام صادق(عليه السلام) است كه فرمود: «رحم الله عبداً عفّ وتعفّف وكفّ عن المسألة، فانّه يعجّل الذلّ فى الدّنيا و الآخرة; خدا رحمت كند بنده اى را كه عفيف و خويشتن دار باشد و از نيازگويى به ديگران بپرهيزد، زيرا اين كار به خوارى وى در دنيا و آخرت شتاب بيشترى مى دهد».(6)
لازم به يادآورى است كه هر چند فقرا و نيازمندان تا آنجا كه ممكن است بايد از واگويى نيازهاى خود به ثروتمندان بپرهيزند; ولى اين مسئله با تلاش ثروتمندان براى شناسايى نيازمندان واقعى جامعه و رفع نياز آنان منافات ندارد. مؤمنان ثروتمند بايد نيازمندان جامعه را شناسايى كنند و محترمانه نيازهاى آنها را مرتفع سازند.

(1) . بقره، آيه 273 .
(2) . بحارالانوار، ج 93، ص 152، ح 14. اين روايت از رسول خدا(صلى الله عليه وآله)به اين صورت نيز نقل شده است: «لايَفْتح الانسان على نفسه باب مسألة إلاّ فتح الله عليه باب فقر» (مسنداحمد، ج 2، ص418).
(3) . وسائل الشيعه، ج 6، ص 306، ح 8 .
(4) . غررالحكم، ج 1، ص 361، ح 8183 .
(5) . بحارالانوار، ج 93، ص 149، ح 1 ; شبيه آن: مجمع الزوائد، ج8، ص 169 .
(6) . همان، ص 154، ح 19 .