از آثار خطرناك فقر ـ خواه به صورت فردى يا در مقياس جامعه ـ وابستگى اقتصادى و سپس سياسى و فرهنگى است، چرا كه افراد تهيدست و جوامع فقير ناچارند دست به سوى ديگران براى دريافت كمك هاى اقتصادى دراز كنند; بديهى است غالب ثروتمندان ـ مخصوصاً دولت هاى ثروتمند در دنياى امروز هرگز به كمك اقتصادى بى قيد و شرط اقدام نمى كنند; خواه اين شرايط صريح و آشكار باشد، يا به صورت مستتر و پنهانى يا تلفيقى از اين و آن.
اين شرايط عمدتاً بر اين محور دور مى زند كه اوّلا اين گونه كشورها را به بازار مصرف خود تبديل مى كنند و تمام ثروتشان را از اين طريق به يغما مى برند. ثانياً در مسائل سياسى از آنها به نفع خود بهره مى گيرند. ثالثاً براى آنكه مقاومتشان را در آينده بشكنند، سعى مى كنند فرهنگ خود را بر آنان تحميل كنند و دست و پاى آنها را به گونه اى ببندند كه هيچ گونه قدرتى بر مخالفت نداشته باشند.
اين فرد يا اين گونه جوامع به راستى به سرنوشت رقّت بارى گرفتار مى شوند; به گونه اى كه گاه زندگى آنها نوعى مرگ تدريجى است.
اين درحالى است كه قرآن مجيد مى گويد: (وَللهِِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لاَ يَعْلَمُونَ). اين سخن را قرآن در جواب منافقانى كه به ثروت خود تكيه مى كردند و خود را عزيز و مسلمانان را فقير و ذليل مى پنداشتند، بيان كرد. عده اى پس از پايان غزوه بنى المصطلق گفتند: (لَئِنْ رَّجَعْنَا إِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الاَْعَزُّ مِنْهَا الاَْذَلَّ); هرگاه به مدينه بازگرديم، ما عزيزان ثروتمند، مسلمانان فقير ذليل را از مدينه بيرون خواهيم راند».(1) همان طور كه مى دانيم اين خيال باطل هرگز به وقوع نپيوست، بلكه منافقان گرفتار خوارى، ذلت و انزواى اجتماعى شدند.
رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: «كثرة الحوائج إلى النّاس مذلّة وهو الفقر الحاضر; فراوانى نياز به سوى مردم (وابستگى به ديگران) ذلّت و فقر آماده و نقد است».(2)
اميرمؤمنان على(عليه السلام) در جمله اى كوتاه و بسيار پرمعنا مى فرمايد: «إحتج إلى من شئت تكن أسيره; به هر كس كه مى خواهى نيازمند شو، كه اسير او خواهى شد».(3)

(1) . منافقون، آيه 8 .
(2) . بحارالانوار، ج 74، ص 66، ح 4.
(3) . همان، ج 71، ص 411، ح 21.