در دنياى امروز كه تنها افكار مادّى بر محافل سرمايه دارى حكومت مى كند، بازارها و محيط هاى اقتصادى بسيار خشك و بى رحمانه و خالى از عواطف انسانى و معنوى است و هر كس به دنبال ثروت بيشتر است و نتيجه تفكّر مادى همين است. با
توجه به همين مسأله و اينكه طبيعت بازار و تجارت غفلت زاست و سود و خريد و فروش و معامله، توجه انسان را به دنيا جلب مى كند واحياناً موجب بى توجهى به مسائل حلال و حرام و مراعات موازين عدل وانصاف در معاملات مى شود(1)، در آموزه هاى دينى به ذكر الهى و خواندن پاره اى از ادعيه در بازار سفارش شده است كه خود بازدارندگى بسيار مؤثرى دارد و فضاى بازار را تلطيف كرده، روحانى مى كند و اقتصاد را با اخلاق مى آميزد.
در همين باره چند باب از روايات در كتاب وسائل الشيعة ج 12 آمده است كه به نمونه هايى از اين مجموعه اشاره مى شود:
1. على(عليه السلام) فرمود: «أكثروا ذكر الله إذا دخلتم الأسواق عند اشتغال النّاس فإنّه كفّارة للذّنوب و زيادة فى الحسنات ولا تُكتبوا في الغافلين; هنگامى كه وارد بازار مى شويد ـ در آن موقع كه مردم مشغول كسب و كارند ـ فراوان خدا را ياد كنيد، چرا كه اين عمل كفّاره گناهان و موجب افزايش حسنات است و جزو غافلان نوشته نخواهيد شد».(2)
2. در روايتى امام صادق(عليه السلام) فرمود: «إذا اشتريت شيئاً من متاع او غيره فكبّر...; هنگامى كه متاعى و يا چيز ديگرى مى خرى تكبير بگو». سپس امام دعايى را نيز در ادامه ذكر مى كند.(3)
3. امام باقر(عليه السلام) براى ورود به بازار و هنگام معامله با مردم اين دعا رانقل كرده است: «أللّهم إنّي أسألك من خيرها وخير أهلها، وأعوذ بك من شرّها و شرّ أهلها; خدايا من از تو خير اين مكان و خير اهل آن را مى طلبم و از شرّ آن و شرّ اهلش به تو پناه مى برم».(4)
در منابع اهل سنّت نيز دعاها و ذكرهايى به هنگام ورود به بازار نقل شده است.(5) از جمله آمده است كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله)هنگام ورود به بازار اين دعا را مى خواند: «أللّهم إنّى أسألك من خير هذه السوق، وأعوذ بك من الكفر والفسوق».(6)
برپايه همين تعليمات است كه بازاريان سنّتى هنگامى كه قفل درب فروشگاه خود را باز مى كنند گاه با صداى بلند و گاه آهسته، اذكار و دعاهايى را بر زبان جارى مى سازند و از شرّ شيطان و هواى نفس به خدا پناه مى برند و روح و جان خود را صفا مى دهند تا بتوانند معاملاتى سالم و مورد رضاى خدا داشته باشند.

(1) . در روايتى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «شرّ بقاع الأرض الأسواق وهو ميدان إبليس، يَغدُو برايته ويضع كرسيّه ويبثّ ذريّته، فبين مطفّف فى قفيز، أوطائش فى ميزان، أو سارق فى ذارع، أو كاذب فى سلعته... فلا يزال مع أوّل من يدخل، وآخر من يرجع; بدترين نقاط زمين (از نظر آلودگى به گناه) بازارها (و ميدان هاى اقتصادى) است وآن ميدان ابليس است; صبحگاهان پرچم خود را به دست مى گيرد و وارد بازار مى شود; كرسىّ خود را در (وسط) بازار مى نهد وفرزندانش را در تمام بخش هاى بازار گسيل مى دارد (تا افراد را بفريبد;) در نتيجه بعضى كم فروشى مى كنند و بعضى ديگر به هنگام وزن اجناس راه خلاف مى پويند و بعضى ديگر ذراعى از پارچه را مى دزدند و كم مى دهند و ديگرى در بيان اوصاف اجناس خود دروغ مى گويد... و همين گونه با اوّلين نفر وارد بازار مى شود و با آخرين نفر بر مى گردد». (بحارالانوار، ج 81، ص 11، ح 87).
(2) . خصال، ص 614 .
(3) . وسائل الشيعه، ج 12، ص 303، ح 1. با همين مضمون چندين روايت در باب 19 و 20 آمده است.
(4) . همان، ص 301، ح 1.
(5) . ر.ك: سنن ابن ماجه، ج 2، ص 752، ح 2235; كتاب الدعاء طبرانى، ص 251 .
(6) . كتاب الدعاء طبرانى، ص 252 .