«منابع طبيعى» را مى توان منشأ اصلى توليد دانست كه به شكل هاى گوناگون در طبيعت به وديعه گذاشته شده است; طبيعتى كه به تصريح آيات قرآن براى انسان آفريده شده،(1) تا به زندگى دنيوى او سر و سامان بدهد: (سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيّاً).(2)
اميرمؤمنان على(عليه السلام) سلطه بر درياها را از عوامل توسعه و توليد اقتصادى مى داند: «سخّر لكم... البحر سبباً لكثرة أموالكم»(3) و مى فرمايد: خداوند آب را براى اين در تسخير انسان قرار داد تا زندگى اش را سامان بخشد: «سخّر لكم الماء... صلاحاً لمعاشكم».(4)
بديهى است اگر آب، خاك، درياها، جنگل ها، معادن و منابع طبيعى ديگر در جهان نبود، انسان بر توليد هيچ يك از نيازمندى هاى خود قدرت نداشت. عملى كه انسان به نام «توليد» روى طبيعت انجام مى دهد، چيزى بيش از جابجا كردن يا تغيير شكل آنها نيست، خواه، تغيير ساده باشد يا پيچيده.
زمين به گونه اى آفريده شده است كه انواع امكانات و احتياجات بشر در آن نهفته شده و انسان مى تواند با بهره بردارى صحيح و معقول از آنها همه نيازمندى هاى خويش را برطرف سازد.
افزون بر ذخائر عظيم طبيعى، خداوند با اعطاى نعمت فكر و قدرت علمى، راه تغيير و تحوّل و استفاده هاى مختلف از ا ين منابع را نيز به بشر ارزانى داشت.
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «... وكذلك أعطي (الإنسان) علم ما فيه صلاح دنياه، كالزراعة والغراس واستخراج الأرضين واقتناء الأغنام والأنعام واستنباط المياه و...; اين گونه به انسان ها دانش هايى كه به اصلاح امور دنيايى وى بيانجامد عطا شد از قبيل كشاورزى، درخت كارى، استخراج معادن، دامپرورى، استخراج آب از دلِ زمين و...».(5)
همچنين آن امام به مفضَّل ـ راوى حديث و يكى از اصحاب آن امام ـ توصيه مى كند كه در معادن و مواد ارزشمند موجود در آن، تأمل كند، موادى همچون گچ، آهك، سنگ گچ، زرنيخ، مردار سنگ، مس، سرب، نقره، طلا، ياقوت، زمرد، انواع سنگ هاى معدنى، قير، نفت و... كه سرشار از منافع و فوايدند و در طبيعت يافت مى شوند، آن گاه مى افزايد: آيا كسى شك دارد كه اينها براى بشر در دل زمين ذخيره شده است، تا آنها را به مرور استخراج كنند و هر نسلى به مقدار نياز خود از آن بردارد:
«فكِّر يا مفضَّل، في هذه المعادن وما يخرج منها من الجواهر المختلفة، مثل الجصِّ والكِلس والجِبس والزرانيخ والمَرتَك و... والقُونيا والزيبق والنحاس والرّصاص والفِضّة والذهب والزبرجد، والياقوت والزمرّد وضروب الحجارة، وكذلك ما يخرج منها من القار والموميا والكبريت والنفط، وغير ذلك ممّا يستعمله الناس في مآربهم فهل يخفى على ذي عقل أنّ هذه كلّها ذخاير ذُخِرَت للإنسان في هذه الأرض ليستخرجها فيستعملها عند الحاجة إليها».(6)
اينها مهم ترين و بهترين زمينه هاى طبيعى توليد و توسعه اند، كه با استفاده صحيح و بهينه مى توان شكوفايى اقتصاد جامعه اسلامى را اميد داشت.

(1) . ر.ك: ابراهيم، آيه 32-34; ملك، آيه 15 .
(2) . نحل، آيه 14 .
(3) . بحارالانوار، ج 32، ص 256 .
(4) . همان.
(5) . توحيد مفضل، ص 40; بحارالانوار، ج 3، ص 83.
(6) . بحارالانوار، ج 3، ص 128; توحيد مفضل، ص 97 .