پيامبر اسلام كار و كوشش را براى به دست آوردن روزى حلال، فريضه مى شمرد: «طَلبُ الحَلال فَريضةٌ عَلى كُلّ مُسْلم وَمُسْلمة».(1) در حديث ديگرى قسمت عمده عبادت را تحصيل روزى حلال مى داند: «العِبادَةُ عشرةُ أجزاء; تِسعة أجزاء في طلب الحلال».(2)
در حديث سومى از همان حضرت، تلاش براى تأمين زندگى هم رديف جهاد فى سبيل الله شمرده شده است: «اَلكادُّ عَلى عياله كالمجاهد فى سبيلِ الله»(3); و نيز مى فرمايد: «مَن أكل مِنْ كَدِّ يده كان يوم الْقيامة في عِداد الأنبياءِ وَيَأخذ ثواب الأنبياء; كسى كه از دسترنج مشروع خود بخورد، در قيامت با پيامبران محشور شده و مانند آنان مأجور خواهد بود».(4)
در حديثى مى خوانيم: رسول خدا(صلى الله عليه وآله) كارگر مسلمانى را ديد كه بر اثر كار و تلاش، كف دستهاى او خشن شده بود. از وى پرسيد: چرا دستت چنين است؟ پاسخ داد: بر اثر كاركردن براى تأمين زندگى خانواده ام. پيامبر(صلى الله عليه وآله) بر دست او را بوسه زد و فرمود: «تلك يدٌ لا تَمَسُّها النّارُ; اين دستى است كه آتش جهنم به آن نمى رسد».(5)
با توجه به احاديث ناب ذكر شده، روشن مى شود كه عبادت منحصر به اعمال معروف و معمول نيست كه فرد زاهد براى كسب پاداش الهى به آنها همّت گمارد و كار و تلاش را رها كند. كار كردن براى حفظ آبروى خويش و تأمين آسايش براى خانواده و سربلندى جامعه اسلامى نيز اجر عظيمى نزد خدا دارد، بلكه طبق روايات بالا پاداشش بيشتر از عبادات معمولى است، زيرا جامعه سربلند و عزّتمند و امّت پرتلاش، مايه مباهات پيامبر اسلام و سبب آبرومندى مكتب است و در سايه تلاش و رشد و پيشرفت است كه امّت اسلامى در برابر ديگر ملّت ها از هويّت و استقلال خود محافظت مى كند و بر اصول اساسى و هدف هاى مترقّى خود پاى مى فشارد و صحّت و اصالت مكتب را اثبات مى نمايد.

(1) . همان، ص 9، ح 35. اين حديث در مجمع الزوائد هيثمى (ج10، ص 291) بدين صورت نقل شده است: «طلب الحلال واجب على كلّ مسلم».
(2) . همان، ح 37 .
(3) . مستدرك، ج 13، ص 55، ح 5 .
(4) . بحارالانوار، ج 100، ص 10، ح 42.
(5) . رسول خدا(صلى الله عليه وآله) از غزوه تبوك باز مى گشت كه سعد انصارى (غير از سعد بن معاذ معروف است كه در جنگ خندق شهيد شد). به استقبال او شتافت. رسول خدا(صلى الله عليه وآله) زبرى دست وى را كه بر اثر كار، خشن شده بود احساس كرد. به او گفت: ما هذا الذي أرى بيدك؟ قال: من اثر الْمَرِّ والمسحاة أضرب و أنفق على عيالي. فقبّل ـ صلّى الله عليه وآله ـ يده و قال: هذه يدٌ لا تمسّها النّار. (الاصابه، ج 3، ص72; ر.ك: اسد الغابه، ج 2، ص 269).