ترديدى نيست كه جهان خواران با هدفى خاص و با حمايت صاحبان سلطه فرهنگى به تحريف «زهد اسلامى» پرداخته، آن را يكى از علل ركود اقتصادى جامعه دانسته اند و با اين پيشداورى، عرصه حضور سازنده دين و مذهب و وجود خدا را در جامعه، زير سؤال برده اند. آنان اين شبهه را مطرح كرده اند كه «آيا زهد، مخالف رشد و توسعه اقتصادى نيست؟»، «آيا زهد باعث ركود و تضعيف روحيه پرداختن به كار، تلاش، سازندگى و آبادانى نيست؟» و «آيا نتيجه روى آوردن به زهد، همان تن پرورى و تنبلى مردم جامعه نخواهد بود»؟
يكى از نويسندگان معروف معاصر، ماكس وِبِر در كتاب اخلاق پروتستان و روح سرمايه دارى مى نويسد:
«... در تعاليم اسلامى، مسائلى چون: زهد، قناعت، قضا و قدر و... به چشم مى خورد كه عامل عقب ماندگى مى باشند...».(1)
اين نوشتار به شبهه فوق پاسخ گفته و زهد مورد نظر اسلام را مورد ارزيابى قرار مى دهد. در اين تحقيق اين نكته مورد توجه است كه زهد اسلامى همان عدم وابستگى قلبى به امور مادى است كه ساده زيستى و زندگى سالم و پرهيز از هر گونه اشرافى گرى و اسراف و تبذير را در پى دارد.
زهد اسلامى قناعت پيشگى معقول در برخوردار شدن از تمتعات زندگى است. اين نوع از زهد، نه تنها تضادى با شكوفايى زندگى مادى ندارد، بلكه شكوفايى اقتصادى در پرتو اين نوع از زهد، رونق نيز مى يابد. در واقع ميان زهد اسلامى با رشد و توسعه اقتصادى ملازمه اى وجود دارد، زيرا:
اوّلا; زهد اسلامى جلو بسيارى از فزون طلبى ها را در بهره بردارى هاى بى رويّه از مواهب زندگى و تحمّل مخارج بى حساب و غير ضرورى، مى گيرد و اسراف ها، تبذيرها، ريخت و پاش ها و اعمال نامعقول را از بين مى برد و قهراً به بقاى ثروت هاى جامعه كمك و از هدر رفتن آن جلوگيرى مى كند.
ثانياً; زهد اسلامى از تخريب هاى مالى پيشگيرى مى كند. جنگ ها غالباً ريشه در طمع و حرص و دنياطلبى دارد و ثروت هاى كلان جامعه را نابود مى كند. زاهد اسلامى از اين نوع جنگ و جدال هاى ظالمانه گريزان است، اين گريز سبب بقاى ثروت ها مى شود و با تزريق آن به جامعه، اقتصاد كشورها به رشد و شكوفايى مى رسد.
ثالثاً; زاهد اسلامى در پرتو تنزه و زهد پيشگى الهى، به موجب دارا بودن صفاى باطن، همواره به انسان دوستى، سازندگى و دستگيرى از ديگران توجه دارد و اين مسئله وى را به كار و تلاش اقتصادى وا مى دارد تا بتواند از اين راه، زمينه هاى خدمت بيشتر به جامعه و ديگران را به دست آورد. در پرتو اين روحيه، بازار كار و تلاش و آبادانى وانفاق و خدمت رسانى از رونق شايسته اى برخوردار مى گردد.
به هر حال زاهد اسلامى با توجه به سه اصل ذيل، هر چند خود از تمتّعات دنيوى كمتر بهره مى گيرد، ولى اين امر مانع از آن نمى شود كه داراى زندگى پر از تلاش و كوشش و توسعه و رشد اقتصادى سالم بوده باشد:
1. حسابرسى در قيامت: «... في حَلالها حساب وفي حَرامها عقابٌ».(2)
2. تحمل مرارت ها و زحمات در دنيا، عاقبت رضايت بخشى را در قيامت به دنبال دارد، چنان كه خوش گذرانى در دنيا، با تلخكامى در آخرت همراه است: «مرارة الدّنيا حلاوة الآخرة و حلاوة الدّنيا مرارة الآخرة».(3)
3. قناعت پيشگى و برخوردار شدن كمتر از تمتعات زندگى، رضايت بيشتر در زندگى اخروى را به ارمغان مى آورد: «يا بنيّة ما من رجل طاب مَطعمه ومَشربه ومَلبسه إلاّ طال وُقوفه بين يدى الله عزّوجلّ يوم القيامة».(4)
با اين مقدمه كه دورنمايى از بحث را نشان مى دهد، موضوع را در چهار گفتار پى مى گيريم:

(1) . ر.ك: دين، فرهنگ و توسعه. گفتنى است كه بخشى از اين مفاهيم تحريف شده و پاسخ به آن در بحث «فقر و راه هاى مبارزه با آن در اسلام» در همين كتاب آمده است.
(2) . بحارالانوار، ج 42، ص 276 (از على(عليه السلام)) .
(3) . نهج البلاغه، قصار 251.
(4) . بحارالانوار، ج 42، ص 276 (از على(عليه السلام)) .