اسلام براى نظافت و بهداشت اهميّت فراوانى قائل شده است تا آنجا كه در حديث مشهور پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «إنّ الله بنى الإسلام على النِّظافة; خداوند (پايه هاى) اسلام را بر نظافت بنا نهاده است»(1) و تا آنجا اهميت دارد كه از پيامبر اسلام نقل شده است كه فرمود: جز افراد با نظافت و تميز وارد بهشت نمى شوند: «الاسلام نظيف فتنظّفوا، فانّه لايدخل الجنّة إلاّ نظيف».(2)
جامعه اى مورد ستايش اسلام است كه از سطح مطلوب نظافت و بهداشت برخوردار باشد; خوراك و آب آشاميدنى سالم و وسايل شستشو و حمام در آن در حدّ استاندارد وجود داشته، از پلشتى ها دور باشد و مردم آن قذر و آلوده نباشند.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود: «بئس العبد القاذورة; آدم كثيف و ژوليده بد آدمى است».(3)
گاه پيامبر(صلى الله عليه وآله) افرادى را مى ديد كه رعايت نظافت نمى كنند، آنها را نكوهش مى كرد: «إنّ النّبىّ(صلى الله عليه وآله)رأى رجلا وسخة ثيابه، فقال(صلى الله عليه وآله) أما وجد هذا ما ينقى ثيابه؟».(4)
قرآن كريم از نعمت هاى خداوند را فروفرستادن آب تميز و پاك كننده مى داند: (وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُوراً).(5)
در دستورات دين، از آلوده كردن آب پرهيز داده شده و پيامبر(صلى الله عليه وآله) حتى بول كردن در كنار رودخانه را ناپسند شمرده است.(6)
هواى سالم و ناآلوده از امورى است كه در بهداشت محيط و سكونت مطلوب مؤثر است.
در رهنمودهاى بزرگان دين داشتن هواى پاك و سالم از شرايط محل سكونت دلپذير شمرده شده است: «لاتطيب السّكنى إلاّ بثلاث: الهواء الطيّب...».(7)
به هر حال، ترديدى نيست كه از شاخصه هاى توسعه يافتگى، داشتن محيط پاكيزه، شهر و خيابان و كوچه تميز و هواى پاك و غذا و آب سالم و بهداشتى است، زيرا توسعه را هرگاه به مفهوم عام در نظر بگيريم كه شامل گستردگى زندگى در تمام جنبه هاى مثبت مى شود به يقين بهداشت و نظافت از اركان آن است و اگر معناى خاص آن; يعنى توسعه اقتصادى را مورد توجه قرار دهيم بدون شكّ يك جامعه سالم، قدرت توليد بيشتر و بهترى دارد، زيرا از يك سو افراد آماده كار فزون تر خواهند بود و از مهارت ها و تخصّص هاى انسان هاى سالم بهتر مى توان بهره بردارى كرد و از سوى ديگر، هزينه سنگين درمان كه بسيار بيشتر از هزينه بهداشت است از دوش جامعه برداشته خواهد شد، به همين دليل در مسير توسعه اقتصادى قرار خواهند گرفت.

(1) . كنز العمال، ج 9، ص 277، ح 26002 .
(2) . مجمع الزوائد، ج 5، ص 132 .
(3) . كافى، ج 6، ص 439، ح 6 .
(4) . مسند ابى يعلى، ج 4، ص 23 .
(5) . فرقان، آيه 48 .
(6) . كره البول على شطّ نهر جار (وسائل الشيعه، ج 1، ص 230، ح9).
(7) . بحارالانوار، ج 75، ص 234، ح 46، از امام صادق(عليه السلام) .