رهبرى در اسلام شرایط سنگینى دارد. رهبر و پیشواى الهى باید از همه مردم آگاه تر، داناتر، و شجاع تر باشد و چنان که گفتیم از هرگونه گناه، خطا و اشتباه مصونیّت داشته باشد.
پیامبر و امام در عین این که «رهبرى مذهبى» را بر عهده دارند، از نظر حکومت اسلامى به عنوان «رهبر اجتماع» تمام وظایف و مسؤولیّت هاى حکومت را به عهده دارند و داراى صفات و شایستگى هاى لازم براى چنین مسؤولیّتى خواهند بود.
پیامبر بنیان گذار دین و امام حافظ آن است، و هر دو از طرف خداوند تعیین مى شوند، با این تفاوت که بر پیامبر «وحى» نازل مى گردد، ولى امام تنها وارث علوم و دانش هایى است که بر پیامبر نازل شده و وحى بر او نازل نمى گردد اما به همه کلیّات و جزئیّات آیین او احاطه کامل دارد. امام همچون پیامبر نقش سازندگى خاصّى دارد و از هرگونه فداکارى و بهره بردارى از امکانات گوناگون به سود جامعه اسلامى فروگذار نمى کند.
نقش امام حسین(علیه السلام) در مبارزه با منافقان و واژگون کردن دستگاه هاى ظلم و بیدادگرى، و نقش امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) در نشر معارف اسلامى و علوم دیگر، و نقش امام على بن موسى الرضا(علیه السلام) در دفاع از عقاید اسلامى و رهبرى فکرى در برابر هجوم افکار بیگانه به هنگام گسترش دامنه اسلام به کشورهاى بزرگ جهان، و همچنین نقش سایر امامان(علیهم السلام) هر کدام در شرایط خاصّ خود، قابل انکار نیست.
بنابراین هریک از این پیشوایان بزرگ در عصر خود با توجّه به شرایط خاصّ آن عصر، علاوه بر مأموریّت و وظایف مشترکِ زعامت دینى، رسالت خاصىّ به عهده داشتند که در انجام آن از هرگونه فداکارى خوددارى نمى کردند.
