در این مقدمه کوتاه توجه شما خواننده عزیز را به چند موضوع جلب مى کنم:
1- ما مسلمانیم ولى آیا مى توان تنها با نام «مسلمان» افتخار کرد و مسلمان بود یا این که اسلام بیش از هر چیز«آگاهى» و سپس «عمل» است:
آگاهى بر جهان بینى خاصى که براى اصلاح مسیر فکرى و عملى انسان ها بپا خواسته، و دستورالعمل هاى نوین و حساب شده اى در کنار یک مکتب فکرى به جهانیان عرضه کرده است.
آگاهى بر یک سلسله اصول اعتقادى و یک سلسله دستورات زنده عملى.
ولى متأسفانه بسیارى از مردم تنها به خاطر این که در دامان پدر و مادر مسلمان دیده به جهان گشوده اند، و یا بحکم این که در یک کشور اسلامى متولّد شده اند، و یا بهنگام انتخاب مذهب نام اسلام را زودتر شناخته اند و به آن دل بسته اند، خود را مسلمان مى دانند.
بدیهى است مسلمان واقعى هرگز نمى تواند به اینها قناعت کند، زیرا اسلام چیزى نیست که از راه «وراثت» از پدران و مادران به فرزندان انتقال یابد، همچنین یک «مسأله نژادى و جغرافیایى» نیست که این عوامل براى پیدایش آنها کافى باشد، بلکه اسلام یک مکتب مبتنى بر آگاهى و عمل است. آگاهى بر جهان بینى و اصول اعتقادى خاص و عمل به دستورات نوین و حساب شده اى براى اصلاح مسیر فکرى و عملى انسان ها، که در قالب یک مکتب فکرى به جهانیان عرضه کرده است.
مسلمان واقعى باید حدّاقل، اطّلاعات قانع کننده اى از تعلیمات اسلام در اصول و فروع داشته باشد تا بتواند در برابر دو سؤال:
الف) اسلام چیست و چه ارمغانى براى بشر آورده است؟
ب) براى چه اسلام را پذیرفته است؟
پاسخ قانع کننده اى - هرچند فشرده و ساده باشد - ارائه داده و پس از آگاهى بر این اصول و تعلیمات، آنها را در زندگى فردى و اجتماعى خود بکار برد (عمل).
2- چون هدف از تألیف این کتاب، ارائه طرح نسبتاً جامعى از اصول اساسى تعلیمات اسلام بوده طبعاً مباحث آن بسیار فشرده مطرح شده است. در حقیقت این کتاب عصاره اى از کتاب هاى متعدّدى است که در رشته هاى عقاید و فقه اسلام نوشته شده است.
بحث هایى که در کتب مشروح اسلام در طىّ فصول متعدّدى مطرح شده، گاهى در این کتاب طى چند فراز یا چند خط آورده ایم ولى با این حال سعى شده روح علمى بحث در قالب عبارات حساب شده روشنى حفظ گردد.
3- کوشش به عمل آمده که در طرح اصول عقاید اسلامى همه بحث ها مستدل باشد و هیچ موضوعى بدون دلیل ذکر نشود و در طرح فروع و احکام تا آن جا که ممکن بوده است اشاره به فلسفه تربیتى و اجتماعى آنها شده است تا خواننده را با بینش بیشتر به انجام آنها تشویق کند.
4- در طرح بحث هاى کتاب با این که از متون اسلامى (از آیات و احادیث پیشوایان) استفاده فراوان شده از ذکر عبارات عربى آنها (براى احتراز از سنگینى بحث) جز در موارد خاصى دور شده و از سخنان دانشمندان غربى تنها در چند مورد از مباحث نخستین استفاده گردیده است.
امیدواریم این کتاب روشنى تازه اى بر افکار نسل جوان برومند و با هدف مادر مباحث اسلامى بیفکند و همچون مدخلى براى بحث هاى گسترده تر و اصولى تر مورد استفاده آنها قرار گیرد، و بتوانند اسلام را بعنوان یک مکتب بزرگ و خلاّق انسانى بشناسند و بیش از پیش به آن عشق بورزند و در راه آن فداکارى کنند; و براى تشکیل جامعه اى آباد، سالم و پر تحرّک از آن الهام بگیرند.
قم - ناصر مکارم شیرازى
