پرخورى وچشم‌چرانى
 عَن اَبى هُرَيرَةٍ قالَ قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وسلم: اِيّاكُم وَ فُضولَ المَطعَمِ فَاِنَّهُ يَسِمُ القَلبَ بِالقَسوَةِ وَ يُبطِىءُ بِالجَوارِحِ عَنِ الطّاعَةِ وَ يُصِمُّ الهِمَمَ عَن سَماعِ المَوعِظَةِ وَاِيّاكُم وَ فُضولَ النَّظَرِ فَإنَّهُ يَبدُرُ الهَوى وَ يُولِدُ الغَفلَةَ وَاِيّاكُم وَاسْتِشعارَالطَّمَعِ فَإنَّهُ يَشوبُ القَلبَ شِدَّةَالحِرصِ وَيَختِمُ عَلَى‌القُلوبِ بِطابِعِ حُبِّالدُّنياوَهُوَ مِفتاحُ كُلِّ سَيِّئَةٍ وَ رَأسُ كُلِّ خَطيئةٍ وَسَبَبُ اِحباطِ كُلِّ حَسَنَةٍ.
ابوهريره از پيامبر صلی الله علیه و آله وسلم: روايت كرد كه آن حضرت فرمود: از پرخورى بپرهيزيد، چرا كه آدمى را سنگدل مى‌گردانَد واعضا (وجوارحش) را براى اجراى تكاليف الهى به سستى وتنبلى مى‌كشانَد وگوش جان را از شنيدن موعظه بازمى‌دارد وكر مى‌كند. از چشم‌چرانى بپرهيزيد، زيرا هرزگى چشم، هوى‌وهوس را بيشتر مى‌گردانَد وسرعت مى‌بخشد وغفلت مى‌زايد.
هشدار، مبادا طمع را در عمق جانتان قرار دهيد، زيرا طمع باعث آلودگى قلب به حرص شديد مى‌شود وبر دل‌ها مُهر حبّ دنيا مى‌زند كه محبّت دنيا خود كليد هر زشتى،سرچشمه همه گناهان وموجب ازبين رفتن همه حسنات ونيكى‌هاست.
بحارالانوار، ج 77، ص 182
 نور هدايت
در حديث مورد بحث از دو چيز منع شده است: پرخورى و چشم‌چرانى.
پرخورى از دو بعد مادّى ومعنوى مورد توجّه است :
1. بُعد مادّى: اعتدال در غذا مسأله‌اى است كه ما به اهمّيّت آن واقف نيستيم ونمى‌دانيم چه اثر مهمّى هم از نظر جسمانى وبهداشتى دارد وهم از نظر روحانى ومعنوى. ثابت شده كه بيشتر بيمارى‌هاى انسان به‌سبب پرخورى است. برخى پزشكان استدلالى براى آن دارند ومى‌گويند: ميكروب‌ها دائم از چهار طريق معروف: هوا، غذا، آب وگاهى هم پوست وارد بدن مى‌شوند وهيچ راهى براى جلوگيرى از آنها نيست.وقتى پوست كه سدّ بسيار محكمى در برابر نفوذ ميكروب‌هاست خراش برمى‌دارد ممكن است از طريق همين خراشيدگى، ميكروب وارد بدن شود وسدّ دفاعى آن را بشكند. بنابراين ما هميشه در معرض هجوم انواع ميكروب‌ها وبيمارى‌ها هستيم ودر صورتى بدن ما آمادگى دفاع پيدا مى‌كند كه مراكز عفونى در بدن نباشد. مى‌گويند جاهاى آماده در بدن براى ميكروب‌ها وپرورش انواع آنها عبارت است از انواع چربى‌هاى اضافى كه در لابه‌لاى بافت‌هاى بدن ذخيره مى‌شوند، درست مثل زباله‌اى كه وقتى در جايى مدّت زيادى بماند عامل بيمارى وپخش ميكروب مى‌شود. از جمله چيزهايى كه مى‌تواند اين بيمارى‌ها را درمان كند سوزاندن اين موادّ اضافى در بدن است وسوزاندنش هم از طريق روزه گرفتن صورت مى‌گيرد. اين استدلالى است همه‌فهم، زيرا هركسى متوجّه مى‌شود كه وقتى مقدارى غذاى اضافى در بدن باشد وجذب بدن نشود در بدن ذخيره ودر نتيجه كار قلب زيادتر مى‌گردد.
بار سنگين به كلّيه دستگاه‌هاى بدن ضربه مى‌زند لذا قلب وساير دستگاه‌ها زود بيمار وطبعاً عمر آدمى كوتاه مى‌شود. بنابراين اگر كسى طالب سلامتى است بايد از پرخورى بپرهيزد وبه كم‌خورى عادت كند، به‌خصوص كسانى كه فعّاليّت جسمانى كمترى دارند.يكى از پزشكان مى‌گفت: بيست سال است كه به درمان بيماران مى‌پردازم وتمام تجربيّات من در دو جمله خلاصه مى‌شود: اعتدال در غذا وورزش.2. بُعد معنوى: سه مطلب بسيار مهم كه در اين حديث آمده عبارت است از اينكه پرخورى قساوت مى‌آورد وموجب مى‌شود انسان در انجام دادن عبادات سستى ورزد.واين مطلب كاملاً محسوس است كه انسان وقتى غذاى سنگينى مى‌خورد نمى‌تواند مثلاً نماز صبح را راحت بخواند واگر بيدار هم بشود مثل آدم‌هاى گيج ومست است، امّا وقتى غذاى سبك وساده‌اى مى‌خورد وقت اذان يا لحظاتى پيش از اذان صبح بيدار است، نشاط دارد، حال مطالعه وحال عبادت دارد.
وسوم اينكه پرخورى، گوش شنوا در مقابل مواعظ را از انسان مى‌گيرد. روشن است انسان وقتى روزه مى‌گيرد رقّت قلب پيدا مى‌كند ومعنويّتش بيشتر مى‌شود، امّا وقتى شكم پر است، فكر انسان درست كار نمى‌كند وخودش را از خدا دور مى‌بيند.
شايد به اين نكته توجّه كرده‌ايد كه مردم در ماه رمضان قلبشان براى پذيرش موعظه خيلى آماده است، چرا كه آن حال گرسنگى وروزه، صفاى قلب مى‌آورَد. اين مطلبى است كه خودم در طول زندگى بسيار تجربه كرده‌ام.
چشم‌چرانىمراد از نظر چيست؟ در ابتدا به نظر مى‌رسد كه نگاه به نامحرم باشد كه موجب تسريع هوى‌پرستى مى‌شود، ولى بعيد نيست مقصود معناى وسيع‌ترى باشد، يعنى هر نظرى كه باعث تحريك هواى نفس انسان شود. مثلاً از كنار خانه مجلّلى مى‌گذرد خيره‌خيره به آن مى‌نگرد وآرزو مى‌كند كه كاش من نيز چنين چيزى داشتم، يا اتومبيل آخرين مدلى را مى‌بيند آرزو مى‌كند. اين نظرِ همراه با آرزو واشتياق وطلب وتقاضا باعث سرعت بخشيدن به غفلت مى‌شود، زيرا انسان را به دنيا علاقه‌مندتر مى‌كند، وگرنه نگاه عبرت‌آميز وتوحيدى، يا نگاهى كه براى رسيدگى به حال فقير بيچاره‌اى باشد يا به مريضى مى‌نگرد تا او را درمان كند، بسيار پسنديده ومورد تأكيد است.
نكته
بسيارى از اموال ومقامات دنيا، چنانكه در روايات ونهج‌البلاغه خطبه 114 وارد شده، چنين است كه «سَماعُهُ اَعظَمُ مِن عَيانِهِ؛ شنيدنش بزرگ‌تر از ديدنش است». به قول معروف آواز دهل شنيدن از دور خوش است. از دور آوازه‌اى دارد، امّا وقتى كسى آن را از نزديك مى‌بيند درمى‌يابد كه پوشالى وتوخالى وگوش‌خراش است.حضرت آية‌اللّه العظمى بروجردى؛ زمانى در درس نصيحت مى‌كرد مى‌فرمود: اگر طلبه‌اى به اين نيّت درس بخواند كه به مقام وموقعيّتى كه من دارم برسد در حماقت او شك نكنيد. شما از دور فكر مى‌كنيد ومرجعيّتى مى‌بينيد ]البتّه ايشان مرجع على‌الاطلاق بود وكسى در رديف ايشان نبود[ من در اين موقعيّت صاحب وقت خودم نيستم، مالك استراحت خودم نيستم.تقريباً تمام مواهب دنيا چنين است. رسول اكرم 9 در پايان حديث به استشعار طمع تأكيد مى‌ورزد. لباسى را كه به تن بچسبد «شعار» مى‌گويند در مقابل «دثار» كه لباس رويين است. يعنى برحذر باشيد از اينكه طمع را در عمق جانتان قرار دهيد، زيرا اين كار آثار بدى دارد :قلب شما را آلوده حرص مى‌كند وبر دل‌ها مُهر مى‌زند آن‌هم مهر حبّ دنيا. محبّت دنيا كه سرچشمه همه گناهان است تا آن را از دل بيرون نكنيد آلودگى انسان در هر لحظه‌اى ممكن است.كسى مى‌گفت: دعا كنيد خدا صدميليون به من بدهد. به او گفتم هيچ مى‌دانى اگر صد ميليون را به اسكناس معمولى تبديل كنند وبه شما بدهند كه بشماريد چند ماه طول مى‌كشد؟ فقط حدّ معيّنى از دنيا قابل جذب ومصرف است وزايد بر آن، وهم، خيال، حماقت، نادانى ونوعى ماليخولياست كه بر انسان چنگ مى‌اندازد واو را به گردآورنده مال دنيا تبديل مى‌كند بدون اينكه استفاده‌اى از آن ببَرد.