(آیه 1) روى سخن در تمام این سوره به پیغمبراکرم(صلى الله علیه وآله)است ـمانند سوره والضحى وسوره الم نشرحـ ویکى از اهداف مهم هر سه سوره تسلّى خاطر آن حضرت در برابر انبوه حوادث دردناک وزخم زبانهاى مکرر دشمنان است.
نخست مى فرماید: «ما به تو کوثر [=خیر وبرکت فراوان] عطا کردیم» (اِنّا اَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ).
«کوثر» در این که منظور از «کوثر» در اینجا چیست؟ در روایتى آمده است که وقتى این سوره نازل شد پیغمبراکرم(صلى الله علیه وآله)بر فراز منبر رفت واین سوره را تلاوت فرمود، اصحاب عرض کردند: این چیست که خداوند به تو عطا فرموده؟
گفت: نهرى است در بهشت، سفیدتر از شیر، وصافتر از قدح (بلور) در دو طرف آن قبّه هایى از درّ ویاقوت است».
بعضى آن را به نبوت تفسیر کرده، وبعضى دیگر به قرآن، وبعضى به کثرت اصحاب ویاران، وبعضى به کثرت فرزندان وذرّیّه که همه آنها از نسل دخترش فاطمه زهرا(علیها السلام) به وجود آمدند.
بعضى نیز آن را به «شفاعت» تفسیر کرده اند.
ولى ظاهر این است که «کوثر» مفهوم وسیع وگسترده اى دارد که هر یک از آنچه در بالا گفته شد یکى از مصداقهاى روشن آن است، ومصداقهاى بسیار دیگرى نیز دارد که ممکن است به عنوان تفسیر مصداقى براى آیه ذکر شود.
فراموش نباید کرد این سخن را خداوند زمانى به پیامبرش مى گوید که آثار این خیر کثیر هنوز ظاهر نشده بود، این خبرى بود از آینده نزدیک وآینده هاى دور، خبرى بود اعجازآمیز وبیانگر حقانیت دعوت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله).
(آیه 2) این نعمت عظیم وخیر فراوان شکرانه عظیم لازم دارد، هرچند شکر مخلوق هرگز حق نعمت خالق را ادا نمى کند، بلکه توفیق شکرگزارى خود نعمت دیگرى است از ناحیه او لذا مى فرماید: اکنون که چنین است «پس براى پروردگارت نماز بخوان وقربانى کن» (فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ).
آرى! بخشنده نعمت اوست; بنابراین نماز وعبادت وقربانى که آن هم نوعى عبادت است براى غیر او معنى ندارد.
این در برابر اعمال مشرکان است که براى بتها سجده وقربانى مى کردند، در حالى که نعمتهاى خود را از خدا مى دانستند!
(آیه 3) ودر آخرین آیه این سوره با توجه به نسبتى که سران شرک به آن حضرت مى دادند، مى فرماید: «و(بدان) دشمن تو قطعاً بریده نسل وبى عقب است» (اِنَّ شانِئَکَ هُوَ الاَْبْتَرُ).
تعبیر به «شانئک» بیانگر این واقعیت است که آنها در دشمنى خود حتى کمترین ادب را نیز رعایت نمى کردند، یعنى عداوتشان آمیخته با قساوتورذالت بود.
