(آیه 26) در آیات گذشته این حقیقت روشن شد که قرآن مجید کلام خداست، چرا که محتوایش نشان مى دهد که گفتار شیطانى نیست بلکه سخن رحمانى است، که بهوسیله پیک وحى خدا با قدرت وامانت کامل بر پیامبرى که در نهایت اعتدال عقل است نازل شده.
در اینجا مخالفان را به خاطر عدم پیروى از این کلام بزرگ مورد توبیخ قرار داده با یک استفهام توبیخى مى گوید: «پس به کجا مى روید»؟ (فَاَیْنَ تَذْهَبُونَ). چرا راه راست را رها کرده، به بیراهه گام مى نهید؟
(آیه 27) سپس مى افزاید: «این (قرآن) چیزى جز تذکّرى براى جهانیان نیست» (اِنْ هُوَ اِلاّ ذِکْرٌ لِلْعالَمینَ).
همه را اندرز مى دهد، هشدار مى دهد، تا از خواب غفلت بیدار شوند.
(آیه 28) واز آنجا که براى هدایت وتربیت تنها «فاعلیت فاعل» کافى نیست بلکه «قابلیت قابل» نیز شرط است، در این آیه مى افزاید: قرآن مایه بیدارى است «براى کسى از شما که بخواهد راه مستقیم پیش گیرد» (لِمَنْ شاءَ مِنْکُمْ اَنْ یَسْتَقیمَ).
آیه قبل عمومیت فیض هدایت الهى را بیان مى کند، واین آیه شرط بهره گیرى از این فیض را، وتمام مواهب عالم چنین است که اصل فیض عام است ولى استفاده از آن مشروط به اراده وتصمیم است.
(آیه 29) اما از آنجا که تعبیر به مشیت واراده انسان ممکن است این توهّم را ایجاد کند که انسان چنان آزاد است که هیچ نیازى در پیمودن این راه به خداوند وتوفیق الهى ندارد، در آخرین آیه این سوره به بیان نفوذ مشیت پروردگار پرداخته، مى فرماید: «وشما اراده نمى کنید مگر این که خداوند ـپروردگار جهانیانـ اراده کند وبخواهد» (وَمـا تَشاؤُنَ اِلاّ اَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمینَ).
در حقیقت مجموع این دو آیه همان مسأله دقیق وظریف «امر بین امرین» را بیان مى کند، از یکسو مى گوید تصمیم گیرى به دست شماست، از سوى دیگر مى گوید: تا خدا نخواهد شما نمى توانید تصمیم بگیرید، یعنى; اگر شما مختار وآزاد آفریده شده اید این اختیار وآزادى نیز از ناحیه خداست، او خواسته است که شما چنین باشید.
انسان در اعمال خود نه مجبور است، ونه صددرصد آزاد، نه طریقه «جبر» صحیح است ونه طریقه «تفویض» بلکه هرچه او دارد، از عقل وهوش وتوانائى جسمى وقدرت تصمیم گیرى همه از ناحیه خداست. وهمین واقعیت است که او را از یکسو دائماً نیازمند به خالق مى سازد، واز سوى دیگر به مقتضاى آزادى واختیارش به او تعهد ومسؤولیت مى دهد.
«پایان سوره تکویر»
