پس از روشن شدن مقدّمات چهارگانه، به اصل بحث باز مى گردیم و به سراغ حیله هاى ربا مى رویم.
مثالهاى زیادى در باب ربا به عنوان حیله مطرح شده است، قسمتى از آن مربوط به رباى معاملاتى و قسمتى دیگر، مربوط به رباى قرضى است. اگر چه فقهاى ما هر یک از این مثالها را به صورت جداگانه و مستقل مطرح و پیرامون آن بحث کرده اند; ولى ما همه این مثالها را مطرح مى کنیم و یک جا به سراغ ادلّه آن مى رویم، زیرا معتقدیم دلیل و اِشکال همه اینها یکى است.