مسأله 113 ـ هرگاه چیزى از اموال او به خاطر شکستن و سوختن و سرقت و غیر آن از بین برود اگر در همان سال به آن احتیاج دارد مى تواند آن را از منافع همان سال تهیّه کند و خمس ندارد.
مسأله 114 ـ پولى را که خرج خریدن وسایل حرام مى کند (مانند انگشتر طلا براى مرد و وسایل لهو و لعب) خمس دارد.
مسأله 115 ـ هر مالى که یک بار خمس آن را بدهند دیگر خمس به آن تعلّق نمى گیرد، مگر این که رشد کند (مثلا گوسفندى که خمس آن را داده چاق شود) یا قیمت آن اضافه شود.
مسأله 116 ـ کسانى که قبر یا کفن از قبل براى خود تهیّه مى کنند چنانچه سال بر آن بگذرد خمس دارد، مگر اینکه قابل فروش نباشد.
مسأله 117 ـ وسایلى مانند اسباب آتش نشانى در جاهایى که بیم آتش سوزى است یا داروهاى ضرورى و کمکهاى اوّلیّه در خانه، جزء هزینه هاى زندگى محسوب مى شود و خمس ندارد هر چند اتّفاقاً در تمام سال از آنها استفاده نشود.
مسأله 118 ـ کتابهایى را که طلاّب علوم دینى یا غیر آنها از درآمد کسب و کار مى خرند چنانچه مورد نیازشان باشد خمس ندارد، ولى اگر فعلاً نیازى به آن ندارند و مقصودشان استفاده در آینده است خمس به آن تعلّق مى گیرد (اگر در تمام طول سال نیز از آن
استفاده نکند، ولى وجود آن کتاب براى مواقع ضرورى در کتابخانه لازم است، نیاز محسوب مى شود).
مسأله 119 ـ اگر در اثناى سال وسایل مورد نیاز خود را بخرد خمس ندارد و اگر بعداً از آن وسایل بى نیاز شود خمس دادن آن لازم نیست، ولى احتیاط مستحب آن است که خمس این وسایل را بدهد.
مسأله 120 ـ اگر از درآمد کسب و کار آذوقه اى براى مصرف سالش خریده، چنانچه چیزى در آخرسال از آن زیاد بماند باید خمس آن را بدهد. و احتیاط این است که حتّى اشیاى کم اهمّیّت مانند مختصر مواد غذایى اضافى و امثال آن را هرچه هست حساب کند. و باید توجّه داشت که اگر مى خواهد قیمت آنها را بدهد باید قیمت همان آخر سال را در نظر بگیرد خواه کمتر از خرید باشد یا بیشتر.
سؤال 121 ـ پزشکان براى معاینه بیمار نیاز به وسایل پزشکى دارند. حکم خمس این وسایل، در موارد ذیل چگونه است؟
الف) در صورتى که این وسایل را نقداً خریدارى کرده باشند.
ب) در صورتى که این وسایل را به صورت اقساطى خریدارى کرده، و اقساط آن را به تدریج در ظرف چند سال مى پردازند.
ج) در صورتى که مبلغى را قرض گرفته، و این وسایل را خریده، و ماهانه اقساط وام را مى پردازند، و بر این وام سود هم تعلّق گرفته باشد.
د) وسایل مصرفى پزشکى، که براى بیماران استفاده مى کنند، مثل لوازم پانسمان و تزریق و مانندآن.
جواب الف تا د: تمام این امور جزء سرمایه محسوب مى شود. آنچه از پول نقد تهیّه شده، یا اگر اقساطى بوده قسط آن را پرداخته اند و سال بر آن گذشته، خمس دارد.
سؤال 122 ـ آیا به موادّ مصرفى مورد نیاز، مانند موادّ غذایى موجود در منزل، که مقدارى از آن به مصرف رسیده و مقدارى از آن در انتهاى سال خمسى باقى مى ماند، خمس تعلّق مى گیرد؟
جواب: تمام این ها خمس دارد، و مى توان مبلغى بطور تخمین براى آنها در نظر گرفت، و به قیمت روز در بازار آزاد محاسبه مى شود.
سؤال 123 ـ از آن جا که سیگار جزء مؤونه شرعى نیست، آیا باید خمس آن پرداخت شود؟
جواب: استعمال دخانیات و از جمله سیگار مطلقاً حرام است، و پولى که در این راه مصرف مى شود، جزء مؤونه زندگى نیست.
سؤال 124 ـ اگر قبل از اتمام بافت قالى سال بر آن بگذرد و بعد از اتمام بافت، بدون این که سال بر آن بگذرد، آن را بفروشند و به مصرفى برسانند، خمس دارد؟
جواب: هرگاه پس از اتمام بافت سال خمسى بر آن نگذشته، خمس ندارد.
سؤال 125 ـ شخصى قالى کهنه خود را تبدیل به یک قالیچه نموده که زیر پا انداخته نشده است، آیا به قیمت این فرش خمس تعلق مى گیرد؟
جواب: قالیچه اگر مورد نیاز بوده خمس ندارد.
سؤال 126 ـ در شهر ما اکثر خانمها قالیباف هستند و در کنار خانه دارى فرش نیز مى بافند ولى معمولا خرید لوازم فرش و همچنین فروش فرش و تصرّف در پولش به عهده شوهر است و از آن جا که بافتن این فرشها چند سال طول مى کشد تا تمام شود افراد سر سال خود چگونه حساب کنند؟ و اگر بعد از چند سال که فروخت و موقع وصول پول آن در سال بعد باشد بفرمایید جزء درآمد سالى که پول را وصول مى کند حساب مى شود یا به مجرّد این که پول را وصول کرد باید خمس آن را پرداخت کند؟
جواب: فرش هنگامى که آماده فروختن شد جزء درآمد آن سال محسوب مى شود که با گذشت سال خمسى اگر چیزى اضافه بماند باید خمس آن را بپردازد.
سؤال 127 ـ چنانچه شغل و درآمد فرد از قالیبافى نباشد، بلکه قالى صرفاً جنبه کمک هزینه زندگى داشته باشد، آیا خمس دارد؟
جواب: فرقى نمى کند، اگر سال بر آن گذشته باشد خمس دارد.
سؤال 128 ـ کسى احتیاج به لباس و فرش دارد، ولى پشمى که در دسترس دارد کم است، به همین جهت چند سال پشم را جمع کرده و لباس و فرش درست مى کند، آیا به این پشم که سال بر آن گذشته خمس تعلّق مى گیرد؟
جواب: اگر براى لباس و مانند آن کنار گذاشته و تهیّه لباس جز از این راه میسّر نیست، خمس ندارد.
سؤال 129 ـ آیا اگر از پولى که خمس آن را داده ایم، لباسى بخریم ولى از آن لباس در طول سال استفاده نکنیم، باید یکبار دیگر خمس آن را بدهیم؟
جواب: در صورتى که مورد نیازتان نبوده و ترقّى قیمت داشته، باید خمس ترقّى قیمت آن را بدهید.
سؤال 130 ـ چیزى را که انسان لازم دارد، مانند تمبر، پاکت و غیره، اگر براى نیاز بلند مدّت تهیّه کند و یک سال از خرید باقیمانده، یا خرید همه آنها بگذرد، در صورتى که از نظر عقلى تهیّه آن براى استفاده تدریجى معقول باشد، آیا خمس بر آنچه یک سال از خرید آن گذشته تعلّق مى گیرد؟
جواب: احتیاط آن است که خمس آن را بدهد.
سؤال 131 ـ این جانب در کارخانجات مخابراتى مشغول به کار مى باشم و در وقت اضافى اقدام به طرّاحى و ساخت تعدادى ابزار نموده و از آنها درآمد خوبى به دست مى آورم، با توجّه به این که ابزارهاى فوق باید با دستگاه اجاره اى تکمیل شده و قطعه تولید نماید، آیا به آنها خمس تعلّق مى گیرد؟
جواب: چنانچه با دادن خمس آنها مشکلى براى زندگى شما پیدا نشود، باید خمس آن را بدهید.
سؤال 132 ـ آیا به پول حاصل از فروش وسایل زندگى خمس تعلق مى گیرد؟
جواب: آنچه از طریق فروش وسایل زندگى بدست آید خمس ندارد.
سؤال 133 ـ در گذشته از روى علاقه و بدون قصد فروش، تمبر یادگارى جمع مى کردم، حال قصد فروش آنها را دارم، آیا بعد از فروش به پولش خمس تعلق مى گیرد؟ و اصولاً آیا خود تمبر یادگارى خمس دارد؟
جواب: بعد از فروش، اگر تا آخر سال خمسى خرج نشود، خمس دارد.
سؤال 134 ـ آیا بر هیزمهایى که براى سوخت و مصارف دیگر ذخیره مى شود خمس تعلّق مى گیرد؟
جواب: آنچه براى مصارف سوخت و سایر مصارف آن سال است خمس ندارد و آنچه براى سالهاى آینده است خمس دارد.
سؤال 135 ـ در رساله توضیح المسائل فرموده اید: «وسایل مورد نیاز که در اثناى سال مى خرد، اگر بعداً از آنها بى نیاز شود، خمس ندارد»، آیا کتاب داستانى که شخص مى خرد و یک بار مى خواند و دیگر به درد او نمى خورد، خمس دارد؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال 136 ـ شخصى پارچه چادرى تهیّه نموده، ولى به خاطر مشغله کارى، یا علل دیگر، نتوانسته آن را براى دوختن به خیّاط بدهد، و اکنون سال خمسى او فرا رسیده است، آیا خمس این چادر را باید بپردازد؟
جواب: در صورتى که نیاز به آن داشته، هر چند اتّفاقاً آماده مصرف نشده، خمس ندارد.
سؤال 137 ـ آیا داشتن موبایل که از آن براى ارتباط با منزل و دوستان استفاده مى شود، مشمول حکم خمس است؟
جواب: خیر.