مسأله 91 ـ سرمایه اى که مورد نیاز است و با کمتر از آن زندگى او در حدّ آبرو و شؤونش اداره نمى شود خمس ندارد، یعنى مى تواند از درآمد همان سال و سالهاى بعد بردارد و جزء سرمایه کند، ولى اگر با پرداختن خمس آن، لطمه اى به کار او نمى خورد، باید خمس آن را بدهد، خواه این سرمایه سرمایه تجارت باشد یا زمین یا ابزار کار.
مسأله 92 ـ اگر چیزى ازسرمایه به خاطر کسب و کار از بین برود بطورى که جزء ضرر معامله حساب شود، مى تواند مقدار آن را از منافع بردارد، ولى اگر به واسطه حوادث دیگرى از بین برود (مانند سرقت وامثال آن) نمى تواند آن را از منافع کم کند، مگر این که با سرمایه باقیمانده نتواند کسبى که سزاوار شأن اوست انجام دهد.
سؤال 93 ـ آیا بر مالى که صاحبش شک دارد خمس آن را داده یا نه، خمس تعلّق مى گیرد؟
جواب: احتیاط آن است که خمس آن را بپردازد.
سؤال 94 ـ اگر سرمایه کسى مخمّس شود و با گذشت یک سال مالى، در اثر تورّم ناشى از افزایش حجم پول در گردش، ارزش پولى آن افزایش بیابد; ولى جنس عوض نشود و مقدار آن ثابت بماند آیا در این جا ربح صدق مى کند و مشمول خمس مى شود؟
جواب: ربح در این جا صدق مى کند، زیرا نوسانات محدود و کوتاه مدّت در عرف بازار هنوز به رسمیّت شناخته نشده و تنها در محافل علمى مورد بحث است; توضیح این که در بعضى از جوامع کنونى کمترین تغییر در تورّم، در محاسبات بدهى ها و مطالبات در عرف بازار لحاظ مى شود، مثلاً بانکهاى این کشورها هر سال، هنگامى که بهره سپرده ها را مى دهند در کنار بهره، تفاوت تورّم را هم مى پردازند، یعنى در عرف بازار آنها، محاسبه تورّم به عنوان یک اصل اقتصادى شناخته شده است; در این کشورها مى توان تورّم را در همه داد و ستدها ملحوظ داشت; ولى در عرف کشورهاى دیگر این مسأله فقط در محافل علمى مطرح است و مى دانیم مسائل فقهى بر محور موضوعات عرفى دور مى زند; نه موضوعات خاصّ محافل علمى.
سؤال 95 ـ آیا به سرمایه ثابت طلا فروشان خمس تعلّق مى گیرد؟
جواب: آرى سرمایه خمس دارد; ولى یک بار که خمس بدهند کافى است، و بعداً فقط افزایش را حساب مى کنند.