مسأله 9 ـ مؤونه و هزینه زندگى خمس ندارد، یعنى آنچه را انسان از درآمدش در بین سال مصرف خوراک و پوشاک و مسکن و اثاث خانه و ازدواج و جهیزیه دختر و زیارت واجب یا مستحب و بذل و بخشش و میهمانى و مانند آن مى کند، چنانچه در آن زیاده روى نکرده باشد خمس ندارد و تنها آنچه در آخر سال اضافه مى ماند خمس دارد; ولى هرگاه چیزى جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلّق نمى گیرد مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.
مسأله 10 ـ کسى که داراى چند رشته کسب و کار است، مثلاً هم زراعت دارد و هم صنعت و هم درآمد کارگرى، باید منافع همه را در آخر سال یکجا حساب کند، چنانچه چیزى زاید بر مخارج داشت خمس آن را بدهد.
مسأله 11 ـ اگر در یک سال منفعتى نبرد، بنابر احتیاط واجب نمى تواند مخارج آن سال را از منافع سال بعد کم کند.
مسأله 12 ـ هرگاه در ابتداى سال منافعى نداشته باشد و از سرمایه خرج کند، امّا پیش از تمام شدن سال منفعتى ببرد، در این صورت مى تواند آنچه را از سرمایه برداشته از منافع کم کند.
مسأله 13 ـ اموالى را که به دیگران مى بخشد یا جایزه مى دهد اگر از شأن انسان زیاد نباشد جزء مخارج سالانه حساب مى شود.
مسأله 14 ـ اموالى را که انسان به مصرف نذر و کفّاره و مانند آن مى رساند جزء مخارج سالیانه اوست.
سؤال 15 ـ گفته شده انسان باید حساب سال داشته باشد، حال اگر کسى درآمد او کمتر از مخارجش باشد باز هم واجب است حساب سال داشته باشد؟
جواب: منظور کسى است که درآمد اضافى و پس انداز داشته باشد نه کسى که درآمد اضافى و پس اندازى ندارد.
سؤال 16 ـ شخصى در وسط سال خمسى به مسجد کمک مى کند، آیا این کمک جزء مؤونه حساب مى شود؟
جواب: آرى، جزء مؤونه است.
سؤال 17 ـ آیا کسى که مالیات مى پردازد، آن مقدار جزء خمس و زکات او حساب مى شود یا به عنوان مؤونه و هزینه سال او محاسبه مى شود؟
جواب: مالیات جزء خمس حساب نمى شود; بلکه مانند مال الاجاره منزل یا اجرت دکتر و کارگر است. اگر مثلاً شما کارگرى را استخدام کنید که کوچه شما را تمیز کند، آیا هزینه آن از باب خمس حساب مى شود، یا مؤونه سال شماست؟ مصارف مالیات همه از این قبیل است.
سؤال 18 ـ در بعضى از محافل بحثى مطرح هست که آیا مالیات در نظام اسلامى (آن هم گاهى با در صد زیاد) جایگزین خمس و زکات مى شود؟ و در صورتى که جایگزین نمى شود، براى کسانى که خمس و زکات مى دهند، چاره اى اندیشیده شده تا مالیات کمترى (لا اقل به میزان خمس و زکاتِ پرداختى) بدهکار باشند؟ مخصوصاً با توجّه به این که در صدر اداره مالیات و اخذ وجوهات، فقیه جامع الشرایط نظارت و حضور دارد؟
جواب: مسأله مهمّ این است که مالیات نوعى هزینه کار اقتصادى است. یعنى کسى که فعّالیّت اقتصادى دارد، از جادّه ها استفاده مى کند، از امنیّت بهره مى گیرد، از رسانه هاى جمعى کمک مى گیرد، و از دیگر امکانات بهره مند مى گردد. اگر این امکانات نبود، کار اقتصادى ممکن نمى شد، یا بهره کمى داشت. بنابراین وظیفه دارد سهمى از هزینه هاى کارهاى عمومى دولت، که در انجام امور اقتصادى او مؤثّر است را بپردازد، و این یک امر طبیعى است. حال اگر بعد از پرداختن مالیات، چیز اضافه اى براى او باقى نماند، خمس به او تعلّق نمى گیرد، و اگر اضافه بماند 80 درصد آن مال خود اوست، و 20 درصد دیگر که خمس است در حال حاضر عمدتاً صرف مسائل فرهنگ اسلامى، و حفظ عقاید و ارزشها مى گردد، که سود آن عاید مردم مى شود. چون اگر حوزه ها نباشد، نسل آینده از اسلام دور و جدا مى گردد. بنابراین، اساساً نباید قلمرو مالیاتها را با وجوه شرعیّه مخلوط کرد.