اسلام، انقلابى بوده و هست و خواهد بود; و تقیّه نیز جزئى از روش انقلابى اسلام است.
بررسى عنوان بالا که شکل یک سؤال را به خود مى گیرد و یافتن پاسخ آن نیازمند این است که قبلا به دو موضوع توجه کنیم:
1ـ نیاز و کشش انسان به زندگى جمعى ـ برخلاف آنچه بعضى فکر مى کنند ـ نه از این نظر است که انسان در دل اجتماع بهتر مى تواند از مواهب زندگى بهره مند شود و با دشمنان حیات خود بجنگد، بلکه بخاطر آن است که یک انسان منهاى اجتماع «هیچ» است و با اجتماع «همه چیز».
او بدون زندگى جمعى «صفر» است و با آن «بى نهایت».
او در شکل «فردى» موجودى است ضعیف و ناتوان، جاهل و نادان، عقب افتاده، و شکست خورده و در شکل «جمعى» موجودى است. دانا و هوشمند، غنى و پرمایه، پیروز و برومند.
تمام پیشرفت هاى علمى و صنعتى که چهره دنیا را دگرگون ساخته تنها محصول بخشى از همکارى انسان ها و به تعبیر دیگر نتیجه یک همکارى کاملا محدود در زندگى گروهى و در سطح پایین است.
و هرگاه مردم جهان براى زندگى گروهى در تمام سطوح آماده شوند در حقیقت آن روز هیچ شکل، ناهنجارى، تضاد و نگرانى در زندگى انسان ها باقى نخواهد ماند.
در دنیاى کنونى که ترکیبى از زشتى ها و زیبایى ها، پیروزى ها و شکست ها، کامیابى ها و ناکامى هاست، هر چه زیبایى و پیروزى و خوشبختى است نتیجه همکارى هاى جمعى است، و هر چه بدبختى و شکست و زشتى است نتیجه فردگرایى و جدا کردن حساب گروه ها از یکدیگر است، و تنها در این زمینه است که مفاهیمى چون استعمار و بهره کشى و استثمار، و پى آمدهاى آنها از قبیل جنگ و خونریزى و ناامنى و پایمال شدن بدیهى ترین حقوق بشر شکل مى گیرد.
به همین دلیل آن کسى که گمان مى کند مى تواند در میان یک ملت بدبخت خوشبخت زندگى کند، و یا از آن بالاتر، پایه خوشبختى خود را بر اساس بدبختى دیگران بگذارد، سخت در اشتباه است.
در آیاتى که اشاره به قیام مهدى(علیه السلام) ـ یعنى اوج تکامل جامعه انسانى در تمام زمینه ها ـ شده مى خوانیم:
(وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ).
اشاره به این که استقرار عدالت پایدار در سراسر جهان بدون خارج شدن حکومت از دست فرد یا افراد و استقرار آن در دست توده ها که از آن تعبیر به «مستضعفین» (اکثریت قاطع گرفتار دربند) شده ممکن نیست.
باید توجه به آنچه در بالا در زمینه بافت جامعه انسانى گفته شد درک این حقیقت آسان است که تمام تاکتیک هاى مفید و مؤثر در یک جامعه; آن گاه روح خود را حفظ خواهد کرد که از شکل فردى درآید، و در شکل جمعى ظاهر گردد، و «تقیّه» از این قانون مستثنا نیست.
یعنى «تقیّه» تنها به صورت «کتمان عقیده و موضع یک فرد» نقشى ندارد، بلکه باید به عنوان یک برنامه گروهى سازمان یافته و تحت نظر رهبر و در موارد حساب شده انجام پذیرد، تا نتایج و فلسفه ها و آثارى را که در گذشته شرح دادیم به همراه داشته باشد.
* * *
2ـ تمام مطالعات تاریخى و اجتماعى و عقیدتى نشان مى دهد که اسلام به صورت یک مکتب انقلابى ظاهر شد، و براى بقاى خود لازم است همچنان انقلابى بماند، یعنى انقلابى بوده، و هست، و خواهد بود، بطورى که اگر روح انقلابى را از اسلام بگیریم نه تنها اصالت، بلکه محتواى خود را نیز از دست خواهد داد.
نه فقط مسأله جهاد (جهاد در تمام زمینه ها : در برابر جهل و فقر و ظلم و فساد و هرگونه دشمن) و امر به معروف و نهى از منکر; تولى و تبرى، حب فى الله و بغض فى الله، یار مظلومان و دشمن ظالمان بودن; نشان مى دهد که اسلام از روح انقلابى ویژه اى برخوردار است بلکه عبادات اسلامى فردى که از شکل عبادت راهبان درون صومعه ها و زوایاى غارها در آمده، و به صورت نماز جماعت; یا نماز جمعه; یا کنگره عظیم اسلامى حج عرضه شده روشنگر انقلابى بودن اسلام است.
اسلام، با توجه به تاریخ و چگونگى پیدایشش، با «لا» که نشانه انقلابى بودن است شروع شده، و با قیامى پى گیر بر ضد تمام «بت ها» و تمام معبودهاى ساختگى اعم از فکرى و انسانى و سنگى و چوبى، به اوج خود رسید; و تمامى ریشه هاى آنها را همین قیچى «لا» برید و از میان برد.
* * *
اکنون مى رسیم به اصل بحث که در یک چنین مکتب انقلابى، و با توجه به لزوم کوشش ها در شکل جمعى; «تقیّه» چه نقشى مى تواند داشته باشد.
ممکن است در ابتدا چنین تصور شود که : یک مکتب انقلابى ـ همچون اسلام ـ باید صریح، گویا; افشاگر، و پرخروش باشد، «تقیّه» و پنهانکارى نمى تواند در آن نقشى به عهده گیرد.
اما توجه به بحث هاى گذشته و تعبیرات خاصى که در روایات تقیّه آمده پاسخ این سؤالا را به ما مى دهد که تقیّه در واقع یکى از برنامه هاى انقلابى و در مسیر پیشبرد هدف هاى انقلاب است.
زیرا یک مکتب انقلابى ریشه دار و حساب شده به دو چیز نیازمند است:
