شرکت هاى اوّلیه اروپایى، نظیر شرکت اتریشى و بسیارى از شرکت هاى داخلى، به شکل فوق فعالیّت مى کنند، که به عنوان نمونه چگونگى فعالیّت شرکت اتریشى را بیان نموده، سپس توجّه شما را به کیفیّت کار یک شرکت داخلى جلب مى کنیم:

طرز کار شرکت اتریشى را عیناً از کتاب استفتائات جدید، جلد اوّل، صفحه 150 نقل مى کنیم. توجّه فرمایید:

«مؤسّسه اى در کشور اتریش با عنوان «بدون دردسر صاحب 000/30 دلار شوید» فرم هایى را به ترتیب زیر در اختیار متقاضیان قرار مى دهد:

1ـ متقاضى، مثلا خانم رؤیا، فرم را از شخص نامبرده در ردیف پنجم به مبلغ 30 دلار مى خرد.

2ـ سپس 30 دلار چک تضمینى به نام شخص ردیف اوّل، و 30 دلار چک تضمینى به نام مؤسّسه، به همراه فرم خریدارى شده که در آن نام و مشخّصات خود را درج کرده، براى آن مؤسّسه مى فرستد. (یعنى رؤیا در مجموع 90 دلار مى پردازد، بى آن که کالایى در برابر آن دریافت کرده باشد).

3ـ پس از مدّتى چهار فرم، که در آن نام ردیف اوّل حذف گردیده، و نام هاى ردیف هاى بعدى هر کدام به یک ردیف بالاتر ارتقاء یافته، به دست رؤیا مى رسد; و به این ترتیب نام رؤیا در ردیف پنجم قرار مى گیرد.

4ـ رؤیا چهار فرم دریافتى را به چهار مشترى جدید، هر کدام به مبلغ 30 دلار مى فروشد. و به این ترتیب، علاوه بر 90 دلار پرداختى، 30 دلار اضافه نیز دریافت مى کند.

5ـ افرادى که فرم هاى رؤیا را خریده اند هر کدام به ترتیبى که در بند دوم گفته شد عمل نموده، و هر یک چهار فرم جدید دریافت مى نمایند. کم کم نام رؤیا از ردیف پنجم به ردیف هاى بالاتر ارتقاء مى یابد، تا به ردیف اوّل مى رسد. در اینجا هر متقاضى جدید موظّف است 30 دلار به حساب رؤیا واریز کند، که جمعاً حدود 000/30 دلار خواهد شد. بعد از پیمودن این پنج مرحله، و گرفتن جایزه نهایى (حدود سى هزار دلار) از لیست خارج مى شود.(1)

البتّه همه این شرکت ها به صورتى که در بالا گفته شد عمل نمى کنند، هر چند فعالیّت هاى آنها کم و بیش مشابه یکدیگر است.

و امّا روش کار یکى از شرکت هاى داخلى، که اندکى با شرکت اتریشى تفاوت دارد، به نقل از استفتائات جدید، جلد سوم، صفحه 160 به شرح زیر است:

«شرکت کارگستر ابرکوه، با عنوان «طرح پیوند و همکارى» اقدام به عضوگیرى مى کند. هر عضو که فرم این شرکت را از یکى از اعضاى آن گرفته، موظّف است مثلا مبلغ 300/1 تومان به حساب شرکت، و چهار نفر از اشخاصى که در لیست هفت نفره ارسالى شرکت قرار دارند واریز نماید. (هر نفر 200 تومان، و 500 تومان به حساب شرکت) پس از واریز مبلغ فوق و ارسال فرم به آدرس شرکت، ایشان جزء گردونه هفت نفره قرار مى گیرد ( و نفر هفتم از گردونه خارج مى شود)، و به همین ترتیب گردونه با گرفتن اعضاى جدید مى چرخد تا این که ایشان، که نفر اول بوده، نفر هفتم شود و از گردونه خارج گردد. شرکت مدّعى است که در این مرحله 823543 نفر هر کدام مبلغ 200 تومان به حساب آن شخص واریز کرده اند، که جمع آن 000/400/681/1 تومان مى شود. تمام این مبلغ از سوى اعضاى جدید به حساب ایشان واریز شده است.(2)

فعالیّت این نوع شرکت ها که نمونه هاى داخلى آن فراوان است، در حقیقت در حکم بلیط هاى بخت آزمایى زمان طاغوت است، که فقها فتوى به حرمت آن داده اند. شرح این مطلب در مباحث آینده خواهد آمد.

1 . همان گونه که قبلا نیز اشاره شد، و در مباحث آینده نیز به مناسبتى خواهد آمد، سؤال از فعالیّت شرکت مذکور بیش از ده سال قبل به دست ما رسید، و حضرت آیة الله العظمى مکارم شیرازى مدّ ظله در پاسخ آن چنین فرمودند: «شرکت در این کار حرام، و پول عاید از آن مباح نیست، و در واقع نوعى کلاه بردارى مرموز براى تصاحب اموال دیگران است».

2 . فتواى حضرت آیة الله العظمى مکارم شیرازى (مدّ ظلّه) در مورد فعالیّت شرکت مذکور که در تاریخ 4/7/1379 مرقوم فرمودند، چنین است: «این کار نوعى کلاهبردارى و شبیه قمار است، و حرام مى باشد».