(آیه 17) در آیات قبل سخن از مؤمنانى درمیان بود که در پرتو ایمان وعمل صالح وشکر نعمتهاى حق، وتوجه به حقوق پدر ومادر وفرزندان، به مقام قرب الهى راه مى یابند، ومشمول الطاف خاص او مى شوند. در اینجا سخن از کسانى است که در نقطه مقابل آنها قرار دارند، افرادى بى ایمان وحق نشناس وعاق پدر ومادر.
مى فرماید: «وآن کسى که به پدر ومادرش مى گوید: اف بر شما! آیا به من وعده مى دهید که من (روز قیامت) مبعوث مى شوم؟ در حالى که قبل از من اقوام زیادى بودند» ومردند وهرگز مبعوث نشدند! (وَالَّذى قالَ لِوالِدَیْهِ اُفٍّ لَکُما اَتَعِدانِنى اَنْ اُخْرَجَ وَقَدْ خَلَتِ الْقُرُونُ مِنْ قَبْلى).
اما پدر ومادر مؤمن در مقابل این فرزند خیره سر تسلیم نمى شدند «آنها فریاد مى کشند وخدا را به یارى مى طلبند که واى بر تو (اى فرزند!) ایمان بیاور که وعده خدا حق است» (وَهُما یَسْتَغیثانِ اللهَ وَیْلَکَ آمِنْ اِنَّ وَعْدَاللهِ حَقٌّ).
اما او همچنان به لجاجت وخیره سرى خود ادامه مى دهد، وبا تکبر وبى اعتنائى «مى گوید: اینها چیزى جز افسانه هاى پیشینیان نیست»! (فَیَقُولُ ما هذا اِلاّ اَساطیرُ الاَْوَّلینَ).
این که مى گویید معاد وحساب وکتابى در کار است از خرافات وداستانهاى دروغین اقوام گذشته است، ومن هرگز در برابر آن تسلیم نخواهم شد.
آرى! پدر ومادر دلسوز او هر چه تلاش وکوشش مى کنند تا این فرزند دلبند گرفتار عذاب دردناک الهى نشود او همچنان در کفر خود پافشارى مى کند وسرانجام ناچار او را رها مى کنند.
(آیه 18) همان گونه که در آیات گذشته پاداش مؤمنان صالح العمل بیان شده، در اینجا سرانجام کار کافران جسور وخیره سر را نیز بیان کرده، مى فرماید: «آنها کسانى هستند که فرمان عذاب الهى درباره آنان مسجل شده، وهمراه اقوام کافر از جن وانس که قبل از آنها بودند گرفتار مجازات دردناک مى شوند واهل دوزخند» (اُولئِکَ الَّذینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فى اُمَم قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ).
«چرا که آنها همه از زیانکاران بودند» (اِنَّهُمْ کانُوا خاسِرینَ).
چه زیانى از این بدتر که تمام سرمایه هاى وجود خود را از دست دادند وخشم وغضب خدا را براى خود خریدند.
(آیه 19) در این آیه نخست به تفاوت درجات ومراتب هر یک از این دو گروه اشاره کرده، مى گوید: «وبراى هرکدام از آنها درجاتى است بر طبق اعمالى که انجام داده اند»(وَلِکُلٍّ دَرَجاتٌ مِمّا عَمِلُوا).
چنان نیست که بهشتیان یا دوزخیان همه در یک درجه باشند، بلکه آنها نیز به تفاوت اعمالشان، وبه تناسب خلوص نیّت ومیزان معرفتشان، مقامات متفاوتى دارند، واصل عدالت، دقیقاً در اینجا حاکم است.
سپس مى افزاید: «هدف این است که خداوند اعمال آنها را بى کم وکاست به آنان تحویل دهد» (وَلِیُوَفِّیَهُمْ اَعْمالَهُمْ).
این تعبیر اشاره دیگرى است به مسأله «تجسم اعمال» که در آنجا اعمال آدمى با او خواهد بود، اعمال نیکش مایه رحمت، وآرامش اوست، واعمال زشتش مایه بلا وناراحتى ورنج وعذاب.
ودر پایان به عنوان تأکید مى گوید: «وبه آنها هیچ ستمى نخواهد شد» (وَهُمْ لا یُظْلَمُونَ). چرا که اعمال خودشان را دریافت مى دارند.
