(آیه 47) از آنجا که مؤمن آل فرعون در پایان سخنانش جمعیت فرعونیان را به مسأله قیامت وعذاب دوزخ توجه داد، قرآن رشته سخن را در همین زمینه به دست گرفته ودنبال مى کند، وصحنه هایى از گفتگوى پرخاشگرانه دوزخیان را در دل آتش منعکس مى سازد.
نخست مى فرماید: «به خاطر بیاور هنگامى را که آنها در آتش دوزخ محاجه وگفتگو مى کنند، پس ضعفا به مستکبران مى گویند: ما پیروان شما بودیم، آیا اکنون سهمى از عذاب ونصیبى از آتش دوزخ را به جاى ما پذیرا مى شوید»؟ (وَاِذْ یَتَحاجُّونَ فِى النّارِ فَیَقُولُ الضُّعَفوءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا اِنّا کُنّا لَکُمْ تَبَعًا فَهَلْ اَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنّا نَصیبًا مِنَ النّارِ).
منظور از «ضعفا» کسانى هستند که علم کافى واستقلال فکرى نداشتند، چشم وگوش بسته به دنبال سردمداران کفر حرکت مى کردند که قرآن از آنها به عنوان مستکبران یاد کرده است.
(آیه 48) به هر حال مستکبران در پاسخ این سخن سکوت نمى کنند اما جوابى مى گویند که از نهایت ضعف وزبونى آنها حکایت دارد، چنانکه در آیه شریفه به آن اشاره کرده، مى فرماید: «مستکبران مى گویند: ما همگى در آن (آتش) هستیم زیرا خداوند در میان بندگانش به عدالت حکم کرده است»! (قالَ الَّذینَ اسْتَکْبَرُوا اِنّا کُلٌّ فیها اِنَّ اللهَ قَدْ حَکَمَ بَیْنَ الْعِبادِ).
(آیه 49) اینجا که دست آنها از هر وسیله اى کوتاه مى شود رو به سوى خازنان دوزخ ومأموران عذاب مى کنند «واین دوزخیان به خازنان جهنم مى گویند: شما از پروردگارتان بخواهید یک روز عذاب را از ما بردارد» (وَقالَ الَّذینَ فِى النّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّکُمْ یُخَفِّفْ عَنّا یَوْمًا مِنَ الْعَذْابِ).
آنها مى دانند که مجازات الهى برطرف شدنى نیست، تنها تقاضایشان این است که یک روز عذاب الهى از آنان برداشته شود یک روز تخفیف بگیرند نفسى تازه کنند، واندکى بیاسایند، وبه همین قانع هستند!
(آیه 50) ولى مراقبان دوزخ «مى گویند: آیا پیامبران شما دلائل روشن برایتان نیاوردند»؟ وآیا بقدر کافى براى شما اتمام حجت نشد؟ (قالُوا اَوَلَمْ تَکُ تَأْتیکُمْ رُسُلُکُمْ بِالْبَیِّناتِ).
در پاسخ «مى گویند: آرى» (قالُوا بَلى).
خازنان دوزخ به «آنان مى گویند: پس هر چه مى خواهید (خدا را) بخوانید ولى دعاى کافران (به جایى نمى رسد و) جز در ضلالت نیست» (قالُوا فَادْعُوا وَمـا دُعاءُ الْکافِرینَ اِلاّ فى ضَلال).
شما خود معترفید که پیامبران الهى با دلائل روشن آمدند، اما به آنها اعتنا نکردید وکافر شدید، بنابراین هر چه دعا کنید سودى ندارد.
