قرآن در اینجا پیرامون مقام عبودیت حضرت مسیح ونفى گفتار مشرکان درباره الوهیت او وبتها سخن مى گوید که تکمیلى است براى بحثهایى که در آیات گذشته پیرامون دعوت موسى ومبارزه او با بت پرستان فرعونى آمد.

 نخست مى فرماید: «هنگامى که درباره فرزند مریم مَثَلى زده شد قوم تواز آن مى خندیدند» وروى گردان مى شدند (وَلَمّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلاً اِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ).

منظور از مثال همان است که مشرکان به عنوان استهزاء به هنگام شنیدن آیه شریفه «اِنَّکُمْ وَما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ; «شما وآنچه را غیر از خدا مى پرستید هیزم دوزخید» (انبیا/98) گفتند وآن این بود که عیسى بن مریم نیز معبود واقع شده وبه حکم این آیه باید در دوزخ باشد چه بهتر که ما وبتهایمان نیز همسایه عیسى باشیم! گفتند وخندیدند ومسخره کردند!

(آیه 58) سپس «گفتند: آیا خدایان ما بهتر است یا او[=مسیح]»؟ (وَقالُوا ءَآلِهَتُنا خَیْرٌ اَمْ هُوَ).

ولى بدان آنها حقیقت را مى دانند «واین مثل را جز از روى جدال براى تو نزده اند» (ما ضَرَبُوهُ لَکَ اِلاّ جَدَلاً).

«بلکه آنها گروهى کینه توز وپرخاشگرند»، وبراى جلوگیرى از حق به باطل متوسل مى شوند (بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ).

(آیه 59) بلکه «او [=مسیح] فقط بنده اى بود که ما نعمت به او بخشیدیم» واو را به نبوّت ورهبرى خلق مبعوث کردیم (اِنْ هُوَ اِلاّ عَبْدٌ اَنْعَمْنا عَلَیْهِ).

«واو را نمونه والگوئى براى بنى اسرائیل قرار دادیم» (وَجَعَلْناهُ مَثَلاً لِبَنى اِسْرائیلَ).

او در تمام عمرش به مقام عبودیت پروردگار اعتراف داشت، وهمه را به عبودیت او دعوت کرد، وهمان گونه که خودش مى گوید: «مادام که در میان امّت بود اجازه انحراف از مسیر توحید به کسى نداد»، بلکه خرافه الوهیت مسیح یا تثلیت را بعد از او به وجود آوردند.

(آیه 60) در این آیه براى این که توهمّ نکنند خدا نیازى به عبودیت وبندگى آنها دارد که اصرار بر ایمانشان مى کند مى فرماید: «اگر ما بخواهیم به جاى شما فرشتگانى در زمین قرار مى دهیم که جانشین شما باشند» (وَلوْ نَشاءُ لَجَعْلنا مِنْکُمْ مَلائِکَةً فِى الاَْرْضِ یَخْلُفُونَ).

فرشتگانى که سر بر فرمان حق دارند، وجز اطاعت وبندگى او کارى را نمى شناسند.

(آیه 61) این آیه اشاره به یکى از ویژگیهاى حضرت مسیح است مى فرماید: «او (عیسى) سبب آگاهى بر روز قیامت است» (وَاِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسّاعَةِ).

یا از این جهت که تولد او بدون پدر دلیلى است بر قدرت بى پایان خداوند که مسأله زندگى بعد از مرگ در پرتو آن حل مى شود.

ویا از این نظر که نزول حضرت مسیح از آسمان طبق روایات متعدد اسلامى در آخر زمان صورت مى گیرد ودلیل بر نزدیک شدن قیام قیامت است.

به هر حال به دنبال آن مى فرماید: قیام قیامت قطعى وقوع آن نزدیک است «وهرگز شک وتردید از ناحیه آن به خود راه ندهید» (فَلا تَمْتَرُونِ بِها).

نه از نظر عقیده، ونه از نظر عمل همچون غافلان از قیامت رفتار نکنید.

«واز من پیروى کنید که این راه مستقیم است» (وَاتَّبِعُونَ هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ).

(آیه 62) ولى شیطان مى خواهد پیوسته شما را در غفلت وبى خبرى نگهدارد، به هوش باشید «شیطان شما را (از راه خدا واز توجه به سرنوشتتان در رستاخیز) باز ندارد، چرا که او دشمن آشکارى براى شماست» (وَلا یَصُدَّنَّکُمُ الشَّیطانُ اِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ).

او عداوت ودشمنى خود را از روز نخست یک بار به هنگام وسوسه پدر ومادرتان آدم وحوا واخراج آنها از بهشت نشان داد، وبار دیگر به هنگامى که سوگند یاد نمود که همه فرزندان آدم جز «مخلَصین» را گمراه خواهد ساخت.

(آیه 63) در آیات گذشته به گوشه اى از ویژگیهاى زندگى حضرت مسیح اشاره شد در اینجا مى فرماید: «هنگامى که عیسى با در دست داشتن بینات (معجزات وآیات الهى) آمد، گفت: من براى شما حکمت آورده ام و(آمده ام) تا بعض امورى را که در آن پیوسته اختلاف دارید براى شما تبیین کنم» (وَلَمّا جـاءَ عیسى بِالْبَیِّناتِ قالَ قَدْ جِئْتُکُمْ بِالْحِکْمَةِ وَلاُِبَیِّنَ لَکُمْ بَعْضَ الَّذى تَخْتَلِفُونَ فیهِ).

«حکمت» به تمام عقائد حق، وبرنامه هاى صحیح زندگى ـ که انسان را از هرگونه انحراف در ایمان وعمل باز مى دارد، وبه تهذیب نفس واخلاق او مى پردازد ـ اطلاق شده است.

این حکمت علاوه بر اینها هدف دیگرى نیز به دنبال دارد وآن برطرف ساختن اختلافاتى است که وجود آنها نظام جامعه را به هم مى ریزد، ومردم را سرگردان وبیچاره مى کند، ولذا حضرت مسیح در متن سخنانش روى این مسأله تکیه مى نماید.

ودر پایان آیه مى افزاید: «اکنون (که چنین است ومحتواى دعوت من این است) تقواى الهى پیشه کنید ومرا اطاعت نمائید» (فَاتَّقُوااللهَ وَاَطیعُونِ).

(آیه 64) سپس براى این که هرگونه ابهامى را در زمینه عبودیت خود برطرف سازد مى گوید: «بطور قطع خداوند پروردگار من وپروردگار شماست» (اِنَّ اللهَ هُوَ رَبّى وَرَبُّکُمْ).

من نیز در تمام وجود وهستیم همانند شما نیازمند به خالق ومدبرى هستم، او مالک من وراهنماى من است.

وبراى تأکید بیشتر اضافه مى کند: «اکنون (که چنین است) او را پرستش کنید» (فَاعْبُدُوهُ). چرا که غیر او لایق پرستش نیست، همه مربوبند واو ربّ است.

باز هم سخن خود را با جمله دیگرى تأکید مى کند تا جاى هیچ بهانه اى باقى نماند مى گوید: «این است صراط مستقیم» (هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ).

آرى! راه راست همان راه عبودیت وبندگى پروردگار است، راهى است که انحراف واعوجاج در آن نیست.

(آیه 65) اما عجب این که با این همه تأکیدات باز هم «گروههایى از میان آنها (درباره مسیح) اختلاف کردند» (فَاخْتَلَفَ الاَْحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ).

بعضى او را خدا مى پنداشتندکه به زمین نازل شده!

بعضى دیگر فرزند خدایش مى خواندند.

 بعضى او را یکى از اقنومهاى سه گانه (سه ذات مقدس اب وابن وروح القدس) مى دانستند.

تنها گروهى که در اقلیت بودند او را بنده خدا وفرستاده او مى شمردند، ولى سرانجام عقیده اکثریت غالب شد مسأله تثلیت وخدایان سه گانه، جهان مسیحیت را فراگرفت.

در پایان آیه آنها را به عذاب دردناک روز قیامت تهدید کرده، مى فرماید: «واى بر کسانى که ستم کردند (واز صراط مستقیم منحرف شدند، واى بر آنها) از عذاب روز دردناک» (فَوَیْلٌ لِلَّذینَ ظَلَمُوا مِنْ عَذابِ یَوْم اَلیم).

آرى! روز قیامت روز دردناکى است، طول حسابش دردناک، عذاب ومجازاتش دردناک، حسرت واندوهش دردناک، رسوائى وفضیحتش نیز دردناک است.