YOVMUL- CƏM
Qiyamət gününün “yovmul-cəm” adlandırılmasının səbəbi nədir?
Ayənin zahiri mənasından belə başa düşülür ki, ad qoymanın səbəbi o böyük gün bütün məxluqların birincidən axırıncıya qədər toplaşmasıdır.
Ayənin zahiri mənasından belə başa düşülür ki, ad qoymanın səbəbi o böyük gün bütün məxluqların birincidən axırıncıya qədər toplaşmasıdır.
“Əzifəh” sözü mənası vaxt darlığına dəlalət edən “əzəf” sözündən götürülmüşdür. Təbii ki, “yaxın olmaq” mənasını da daşıyır. Qiyamət günü yaxın olmasına və vaxtının dar olmasına görə belə adlanmışdır.
Quran ayəsində deyilir:
"Şübhəsiz, kitab əhlindən (yeni dinə qarşı çıxıb) kafir olanların və müşriklərin yeri Cəhənnəm odudur. Onlar orada əbədi qalacaqlar. Onlar yaradılmışların ən pisidir."
Quran ayəsində qeyd olunur ki, onlara belə xitab olunacaq: “Həqiqətən Bizim yanımıza sizi yaradılışın əvvəlində (dünyada) yaratdığımız kimi tək gəldiniz. Və sizə əta etdiklərimiz mal-dövləti arxada qoydunuz. Öz taleyinizin təyinində şəriklər güman etdiyiniz və öz şəfaətçiləriniz bildiyiniz bütləri sizinlə görmürük! Güman etdiyiniz hər şey məhv olmuş və itmişdir."
Əvvəla sazişin pozulması müqəddiməsiz olmamışdır. Müəyyən əlamətlərə görə onlar özləri əhd-peymanı pozmuşdular.
İkincisi, xüsusi şərait altında hər hansı bir tayfaya və yaxud millətə güclə qəbul etdirilən sazişlər çarəsizlik üzündən qəbul olunursa, hakimiyyət və güc əldə etdikdən sonra onları bir tərəfli şəkildə ləğv etməkdə bir qəbahət yoxdur. Bundan əlavə, görürük ki, müşriklərlə sazişin ləğvi qəflətən baş vermədi. Onlara dörd ay möhlət verildi və bununla da onlara daha çox fikirləşmək fürsəti verildi ki, bəlkə geridə qalmışlığa, cahilliyə və xəbisliyə səbəb olan bu xurafatlardan əl çəksinlər.
Bu, eynilə cinayət törətmiş şəxslərin davranışı kimidir. Onlar istintaqın ilk dəqiqələrində hər şeyi, hətta öz dostları ilə tanışlığını rədd edirlər.
Amma cinayətlə bağlı faktları və canlı şahidləri ona təqdim edərkən məsələnin kifayət qədər aydın olduğunu və inkar üçün heç bir yol qalmadığını başa düşürlər. Bu ehtimal da var ki, şirki inkar edənlər özlərinin həqiqətən müşrik olduqlarına inanmırlar. Misal üçün xristianlar üç tanrıya inanır və eyni halda özlərini təkallahlı sanırlar.
“Gözlərə işıq gətirən” ifadəsi axirət günü saleh insanlara veriləcək nemət və mükafatların son dərəcə nəhəng olmasından xəbər verir. Ələlxüsus, “nəfs” sözünün mənfi düzümdə ümumi isim formasında işlənməsi külli məna daşıyır və hamıya, hətta müqərrəb mələklərə və pərvərdigarın övliyalarına da şamil olur.
Ayələrin birində bu şərab “Təhur şərab” adlandırılır.
Digər ayədə təkid olunur ki, bu şərab saf, qatışıqsız, ləzzətli, başağrı verməyən, sərxoşluq gətirməyən, ağlı pozmayan bir şərabdır.
Başqa bir ayədə buyurur: "Onlara (isidən və xoş əhval ruhiyyə gətirən) zəncəfil qatılmış camdan içirdərlər."
Əgər Allah bu dünyanın bər-bəzəyini tənqid edirsə, bu, ona görədir ki, bu dünyanın məhdudiyyətləri belə bir həyata çatmağın müxtəlif zülm və haqsızlıqlarla və ondan bəhrələnməyin isə qəflət və xəbərsizliklə yanaşı olmasına səbəb olur. Amma o dünyada imkanlar çox geniş olduğundan bu zinətləri əldə etmək insanlar üçün heç bir problem yaratmır, ayrı seçkiliyə, kiminsə haqqının tapdalanmasına səbəb olmur, kin və nifrət yaratmır və mənəviyyatla dolu olan mühitdə insanı Allahdan qafil etmir. Onu qorumağa və mühafizə xidmətinə ehtiyac duyulmur, rəqiblər paxıllıq törətmir, təkəbbür və lovğalığa bais və Allahdan və onun xəlqindən ayrı düşməyə səbəb olmur.
رسول الله (ص)
لکل شيء زکاة و زکاة الابدان الصيام
هر چيزي زکاتي دارد و زکات بدن ها روزه است
ميزان الحکمة 6 / 392