از آنجا که مصلحت قلب و روح انسان، و استقامت او در طى مسیر سیر و سلوک الى الله متوقّف بر این است که رو به سوى خدا کند، و جمع آورى پراکندگیهاى توجّهات قلبى تنها در سایه روى آوردن به پروردگار امکان پذیر است، و زیاده روى در خوردن و آشامیدن و آمیختن با مردم، و سخن گفتن و خوابیدن از چیزهایى است که باعث پراکندگى توجّهات قلبى مى گردد، و انسان را به هر وادى مى کشاند، و از سیر الى الله باز مى دارد، یا حرکتش را در این مسیر کُند مى کند، یا او را متوقّف مى سازد، لهذا رحمت پروردگار متعال اقتضا کرده که با تشریع روزه مانع زیاده روى آنها در خوردن و آشامیدن شود، و قلب و روح آنان را از شهوات مانع سیر الى الله خالى کند، و البتّه روزه را به مقدارى واجب کرده که به مصلحت انسان است، و منافع او را در دنیا و آخرت تأمین مى کند، و مانع مصالح حال و آینده او نمى شود، و ضررى به وىنمى رساند. و براى پیشگیرى از زیاده روى در اختلاط با مردم اعتکاف را تشریع نمود، اعتکافى که روح و هدف آن توقّف و توجّه قلب بسوى خداوند متعال، و نجات آن از پراکندگیها و خلوت با خدا و انقطاع از مردم و اشتغال به پروردگار متعال است، تا اینکه همّ و غم قلب و روح معتکف ذکر و یاد و حبّ و توجّه به خداوند باشد، و توجّه به خالق جایگزین انس با مخلوق شود، و سراسر ذهن و فکر او را توجّه به جلب رضایت پروردگار فرا گیرد، تا در نتیجه براى وحشت قبر، که هیچ انیس و یاورى جز خداوند متعال نخواهد داشت، آماده شود، و جز به دیدار خداوند خوشحال نشود، که فلسفه اصلى و مهم اعتکاف همین مطلب است. و براى جلوگیرى از زیاده روى در گفتار، به مؤمنین دستور داده شد که زبان را از هر سخنى که براى آخرت آنها سودى ندارد نگه دارند.
و به منظور پیشگیرى از افراط در خواب، تهجّد نیمه شب و نماز شب، و راز و نیاز شبانه را وضع کرد.
بى شک اگر کسى در این چهار مورد خود را کنترل کند و از افراط و تفریط بپرهیزد، راه سیر و سلوک را به خوبى طى خواهد کرد، که ارباب ریاضات شرعیّه و رهپویان سیر الى الله بر این ارکان چهارگانه مواظبت مى کنند.(1)

1 . تفسیر القاسمى، ج 3، ص 462 .