علاوه بر واجبات و محرمات اعتکاف، که در بخش احکام اعتکاف گذشت، یک سلسله مستحبات وجود دارد که از آن به آداب اعتکاف تعبیر مى شود، و به صورت پراکنده در روایات اسلامى مطرح شده است. از جمله در روایت زیر به نقل از حضرت على(علیه السلام) مى خوانیم:
«یلزم المعتکف المسجد و یلزم ذکر الله و تلاوة القرآن و الصلاة و لا یتحدث باحادیث الدنیا و لا ینشد الشعر و لا یبیع و لا یشترى و لا یحضر جنازة و لا یعود مریضاً و لا یدخل بیتاً و لایخلو مع امرأة و لا یتکلم برفث و لایمارى احداً و ما کفّ من الکلام مع الناس فهو خیر له; بر معتکف لازم است در مسجد اعتکاف ببندد، و همواره به یاد خدا باشد، و تلاوت قرآن کند، و نماز بجاى آورد، و در مورد امور دنیا سخن نگوید، و شعر نخواند، و خرید و فروش ننماید، و در تشییع جنازه اى حاضر نشود، و از بیمارى عیادت نکند، و از مسجد خارج نشود، و داخل خانه اى نگردد، و با غیر همجنس خلوت نکند، و در مورد مسائل جنسى سخن نگوید، و با کسى مراء و جدال نکند. و هر چقدر از سخن گفتن با مردم اجتناب ورزد براى او بهتر است».(1)
از پانزده مطلبى که نسبت به آن سفارش شده، یا از انجام آن نهى گشته، برخى واجب، برخى حرام، و برخى جزء آداب اعتکاف شمرده مى شود.
حضور در مسجد، پرداختن به ذکر خدا بطور اجمالى، و مانند آن از واجبات، خرید و فروش و جدال و مانند آن از محرّمات، خواندن شعر، ترک سخن در مورد دنیا، تلاوت قرآن و مانند آن، از آداب اعتکاف مى باشد.
البتّه آداب اعتکاف منحصر در آنچه در حدیث بالا آمده نیست. فقها تعلیم و تعلّم و تلاوت قرآن را مهمتر از نماز مستحبّى شمرده اند.(2)
و برخى معتقدند که بهتر از همه دعا همراه با حضور قلب است. دعایى که از نهاد انسان برخیزد و آدمى را به خداوند نزدیکتر کند، چرا که دعا مخّ (چکیده) عبادات است.(3)
و اگر بخواهیم آداب اعتکاف را در یک جمله کوتاه خلاصه کنیم، جمله اى مناسبتر و رساتر از فرمایش رسول خدا(صلى الله علیه وآله)خطاب به ابوذر نمى یابیم. آنجا که فرمود:
«یا اباذر! کل جلوس فى المسجد لغو الا ثلاث، قرائة مصحف، او ذکر الله او سائل عن علم; هرگونه نشست و توقّفى در مسجد لغو و بیهوده است، مگر اینکه اشتغال به قرائت قرآن داشته باشد، یا مشغول ذکر و یاد خدا باشد، و یا به مسائل علمى بپردازد».(4)
خلاصه اینکه از هرکارى که معتکف را از ذکر و یاد خدا غافل کند اجتناب ورزد، و نسبت به هر عمل و گفتارى که او را به خداوند نزدیکتر نماید، اهتمام ورزد.

1 . دعائم الاسلام، ج 1، ص 206. بخشى از روایت فوق در مستدرک الوسائل، ج 7، ص 567 نیز آمده است.
2 . سلسلة الینابیع الفقهیه، ج 29، ص 169 .
3 . سلسلة الینابیع، ج 29، ص 194 .
4 . مکارم الاخلاق، ص 467 .