کلمه اعتکاف در قرآن مجید ذکر نشده; امّا هم خانواده هایش در نُه آیه قرآن آمده است. به این آیات توجّه کنید:
1ـ در آیه 125 سوره بقره مى خوانیم:
«(وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلّىً وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَنْ طَهِّرَا بَیْتِىَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ); و (بخاطر آورید) هنگامى که خانه کعبه را محلّ بازگشت و مرکز امن و امان براى مردم قرار دادیم. و (براى تجدید خاطره،) از مقام ابراهیم، عبادتگاهى براى خود انتخاب کنید و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که: خانه مرا براى طواف کنندگان و مجاوران و رکوع کنندگان و سجده کنندگان پاکیزه کنید».
2ـ دومین مورد استعمال یکى از هم خانواده هاى واژه اعتکاف، در آیه 187 سوره بقره به چشم مى خورد. در بخشى از این آیه طولانى چنین آمده است:
«(ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیَامَ إِلَى اللَّیْلِ وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاکِفُونَ فِىَ الْمَسَاجِدِ تِلْکَ حُدُودُ اللهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللهُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ); سپس روزه را تا شب تکمیل کنید. و در حالى که در مساجد به اعتکاف پرداخته اید، با زنان آمیزش نکنید. این، مرزهاى الهى است، پس به آن نزدیک نشوید! خداوند، این چنین آیات خود را براى مردم روشن مى سازد، باشد که پرهیزگار گردند».
3ـ «یعکفون» سومین هم خانواده واژه اعتکاف است، که در آیه 138 سوره اعراف آمده است. توجّه کنید:
«(وَجَاوَزْنَا بِبَنِى إِسْرَائِیلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَى قَوْم یَعْکُفُونَ عَلَى أَصْنَام لَّهُمْ قَالُوا یَا مُوسَى اجْعَل لَنَا إِلَهاً کَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ قَالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ); و بنى اسرائیل را (سالم) از دریا عبور دادیم، (ناگاه) در راه خود به گروهى رسیدند که اطراف بتهایشان، با تواضع و خضوع، گرد آمده بودند. (در این هنگام، بنى اسرائیل) به موسى گفتند: تو هم براى ما معبودى قرار ده،همانگونه که آنها معبودان(وخدایانى) دارند گفت: شما جمعیّتى جاهل و نادان هستید».
4ـ در آیه 91 سوره طه در مورد یکى دیگر از مشتقّات واژه «عکف» مى خوانیم:
«(قَالُوا لَنْ نَّبْرَحَ عَلَیْهِ عَاکِفِینَ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیْنَا مُوسَى); ولى آنها گفتند: «ما همچنان گردِ آن مى گردیم (و به پرستش گوساله ادامه مى دهیم) تا موسى به سوى ما بازگردد».
5ـ پنجمین مورد استعمال هم خانواده اعتکاف، که همانند دو مورد سابق در مورد بنى اسرائیل و انحرافات آنان سخن مى گوید، در آیه 97 سوره طه ذکر شده است. توجّه بفرمایید:
«(قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَکَ فِى الْحَیَاةِ أَنْ تَقُولَ لاَ مِسَاسَ وَإِنَّ لَکَ مَوْعِداً لَنْ تُخْلَفَهُ وَانظُرْ إِلَى إِلَهِکَ الَّذِى ظَلْتَ عَلَیْهِ عَاکِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنسِفَنَّهُ فِى الْیَمِّ نَسْفاً); (موسى) گفت: برو که بهره تو در زندگى دنیا این است که (هر کس با تو نزدیک شود) بگویى: با من تماس نگیر! و تو میعادى (از عذاب خدا) دارى، که هرگز تخلّف نخواهد شد. (اکنون) بنگر به این معبودت که پیوسته آن را پرستش مى کردى، و ببین ما آن را نخست مى سوزانیم، سپس ذرّات آن را به دریا مى پاشیم».
6ـ استعمال ششم مربوط به داستان حضرت ابراهیم(علیه السلام) است. در آیه 52 سوره انبیا چنین آمده است:
«(إِذْ قَالَ لاَِبِیهِ وَقَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِیلُ الَّتِى أَنْتُمْ لَهَا عَاکِفُونَ); آن هنگام که (ابراهیم) به پدرش (آزر) و قومش گفت: «این مجسّمه هاى بى روح چیست که شما همواره آنها را پرستش مى کنید؟!».
7ـ آیه 25 سوره حج هفتمین مورد استعمال واژه مورد بحث را در خود جاى داده است. به این آیه نیز توجّه کنید:
«(إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَیَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ الَّذِى جَعَلْنَاهُ لِلنَّاسِ سَوَاءً الْعَاکِفُ فِیهِ وَالْبَادِ وَمَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحَاد بِظُلْم نُّذِقْهُ مِنْ عَذَاب أَلِیم); کسانى که کافر شدند، و مؤمنان را از راه باز داشتند، و (همچنین) از مسجدالحرام، که آن را براى همه مردم، برابر قرار دادیم، چه کسانى که در آنجا زندگى مى کنند، یا از نقاط دور وارد مى شوند (، مستحقِّ عذابى دردناکند); و هر کس بخواهد در این سرزمین از راه حق منحرف گردد و دست به ستم زند، ما عذابى دردناک به او مى چشانیم!».
8ـ در آیه 71 سوره شعرا، که همچون آیه قبل در مورد قوم حضرت ابراهیم(علیه السلام) است، مى خوانیم:
«(قَالُوا نَعْبُدُ أَصْنَاماً فَنَظَلُّ لَهَا عَاکِفِینَ); (پدر و قوم حضرت ابراهیم در پاسخش) گفتند: «بتهایى را مى پرستیم، و همه روز ملازم عبادت آنهاییم».
9ـ و آخرین مورد استعمال واژه مورد بحث، در آیه شریفه 25 سوره فتح آمده است. در بخشى از آیه مذکور مى خوانیم:
«(هُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا وَصَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَالْهَدْىَ مَعْکُوفاً); آنها کسانى هستند که کافر شدند و شما را از (زیارت) مسجدالحرام و رسیدن قربانیهایتان به قربانگاه بازداشتند».