با توجه به آنچه گفته شد ما معتقديم كه يكى از منابع اصلى دين اسلام، دليل عقل است، و منظور از دليل عقل در اينجا اين است كه عقل بطور قطع و يقين چيزى را درك كند و درباره آن داورى نمايد، مثلا اگر (فرضا) هيچ دليلى در كتاب و سنت ‏براى حرام بودن ظلم و خيانت و دروغ و قتل نفس و سرقت اموال و تجاوز به حقوق مردم نداشتيم، ما به وسيله دليل عقل اين امور را تحريم مى ‏كرديم، و يقين داشتيم خداوند عالم و حكيم، اين امور را براى ما حرام شمرده، و هرگز راضى به انجام آنها نيست، و اين يك حجت الهى بر ما بود.
آيات قرآن پر است از تعبيراتى كه همه بيانگر اهميت عقل و دلايل عقلى است.
براى پوييدن راه توحيد، قرآن ارباب عقل و خرد را دعوت به مطالعه آيات الهى در زمين و آسمان مى‏ كند: «ان فى خلق السموات و الارض و اختلاف الليل و النهار لآيات لاولى الالباب‏». (1)
از سوى ديگر، هدف از بيان آيات الهى را افزايش فهم و عقل انسانها مى ‏شمرد: «انظر كيف نصرف الآيات لعلهم يفقهون؛ بنگر چگونه آيات را با تعبيرات گوناگون بيان مى ‏كنيم تا بفهمند». (2)
و از سوى سوم، همه انسانها را دعوت به تميز نيكيها از بديها و به كار انداختن نيروى تفكر در اين راه مى‏ كند، و مى ‏گويد: «قل هل يستوى الاعمى و البصير افلا تتفكرون؛ بگو: آيا نابينا و بينا (نادان و دانا) يكسانند، آيا فكر نمى‏ كنيد! » (3)
و بالاخره بدترين جنبندگان عالم را كسانى مى ‏شمرد كه چشم و گوش و زبان خود را به كار نمى ‏اندازند و از نيروى عقل و خرد استفاده نمى ‏كنند: «ان شر الدواب عند الله الصم البكم الذين لا يعقلون؛ بدترين جنبندگان نزد خدا افراد كر و لالى هستند كه انديشه نمى ‏كنند» (4) ... و آيات فراوان ديگر.
با اين حال چگونه مى‏ توان نيروى عقل و خرد و تفكر را در اصول و فروع اسلام ناديده گرفت.