در منابع روایى اسلام، روایات تکان دهنده اى پیرامون عواقب سوء «غفلت» و آثار زیانبار و مرگبار آن وارد شده است که به خاطر کثرت، گلچینى از آنها را در ذیل آورده ایم:
1 ـ هنگامى که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به معراج رفت، خطاب هایى از سوى خداوند به او شد، از جمله این که: «یَا اَحْمَدُ اَنْتَ لاتَغْفَلْ اَبَداً مَنْ غَفَلَ عَنِّى لا اُبَالِى بِاَىٍّ وَاد هَلَک; اى احمد! هرگز غافل مشو; هرکس از من غافل شود، من نسبت به این که او در کدام راه هلاک و نابود مى شود، اعتنا نمى کنم.» این بیان به خوبى نشان مى دهد که عاقبت «غفلت» از خداوند، هلاکت و نابودى است.
2 ـ امام امیرالمؤمنین على بن ابیطالب (علیه السلام) در عبارتى کوتاه و پرمعنى مى فرمایند: «اَلْغَفْلَةُ اَضَرُّ الاعْدَاء; غفلت از بزرگترین دشمنان انسان است»; زیرا سرچشمه بسیارى از گناهان و معاصى است.
3 ـ آن حضرت در حدیث دیگرى فرموده اند: «اَلغَفْلَةُ تَکْسِبُ الاِغْتَرارَ وَ تُدْنِى مِنَ البَوَارِ; غفلت سبب غرور انسان مى شود، و مقدمات هلاکت او را فراهم مى سازد».
4 ـ باز از همان حضرت نقل شده است: «اَلْغَفْلَةُ ضَلالُ النُّفُوسِ وَ عُنْوَانُ النُّحُوسِ; غفلت مایه گمراهى افکار و سرلوحه نحوست هاست»; زیرا تنها راه نجات از گمراهى، تفکر و اندیشه است; ولى «غفلت» دشمن سرسخت آن مى باشد.
5 ـ در حدیث دیگرى از آن حضرت آمده است: «وَیْلٌ لِمَنْ غَلَبَتْ عَلَیْهِ الْغَفْلَةُ فَنَسِىَ الرَّحْلَةَ وَ لَم یَسْتَعِدْ; واى! بر کسى که «غفلت» بر او غلبه کند و نتیجه سفر آخرت را به فراموشى بسپارد و آماده آن نشود».
6 ـ امام صادق (علیه السلام) مى فرمایند:«اِنْ کَانَ الشَّیطانُ عَدُوّاً فَالْغَفْلَةُ لِمَاذَا; اگر شیطان، دشمن اسلام است (که هست)، پس غفلت براى چیست؟».
در احادیث گذشته، گاه «غفلت» از خدا و گاه «غفلت» از روز قیامت و گاه «غفلت» از وسوسه هاى شیطان، مطرح شده است.
7 ـ امیرمؤمنان على (علیه السلام) در حدیثى مى فرمایند:«فَیَا لَهَا حَسْرَةً عَلَى کُلِّ ذِى غَفْلَة اَنْ یَکُونَ عُمُرُهُ عَلَیْهِ حُجَّةً وَ اَنْ تُؤَدِّیَهُ اَیَّامُهُ اِلَى الشَّقْوَةِ; اى واى! بر غافلى که عمرش، حجتى علیه اوست و روزگارش او را به بدبختى کشاند» منظور از «غفلت» در این حدیث، «غفلت»از ترک انجام وظایف، در طول عمر است.
8 ـ این مسئله به قدرى داراى اهمّیّت است که حتى یکى از هدف هاى بعثت انبیا، درمان دردهاى «غفلت» شمرده شده است; همان گونه که در خطبه 108 نهج البلاغه در بیان اوصاف پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «مُتَتَبِّعٌ بِدَوَائِهِ مَوَاضِعَ الْغَفْلَةِ وَ مَوَاطِنَ الْحَیْرَةِ; او طبیبى است که داروهاى خود را براى درمان موارد «غفلت» آماده ساخته و به دنبال بیمارانش مى گردد».
9 ـ در حدیث دیگرى از همان بزرگوار در مورد آثار زیانبار غفلت چنین نقل شده است: «بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ الْمَوْعِظَهِ حِجَابٌ مِنَ الْغَفْلَةِ وَ الغَرَّةِ; حجاب غفلت و غرور، مانع از آن مى شود که مواعظ و اندرزها در شما اثر کند».
10 ـ در روایات اسلامى در حالات «عیسى بن مریم» (علیه السلام) آمده است: «از کنار قریه اى عبور کرد که همگى به غضب الهى نابود شده بودند. یکى از آنها را زنده کرد و از او سؤال نمود: اعمال شما چگونه بود که چنین بلایى دامنتان را گرفت. در پاسخ گفت: پرستش بت، محبت دنیا، ترس کم، آرزوى دراز و غفلت آمیخته با لهو و لعب».
11 ـ امیر مؤمنان (علیه السلام) درباره جنبه اجتماعى غفلت فرموده اند: «مِنْ دَلائِلِ الدُّولَةِ قِلَّةُ الْغَفْلَةِ; از دلایل پیشرفت دولتها (یا پیشرفت در امور زندگى مادى و معنوى) کمى غفلت است».
آرى! «غفلت» و بى توجّهى در امور اجتماعى، ضایعه عظیمى به دنبال دارد.
12 ـ این بحث را با حدیثى از امام امیرمؤمنان (علیه السلام) پایان مى دهیم که مردم را با بیان رساى خویش مخاطب ساخته و مى فرمایند: «اِتَّقِ اَیُّهَا السَّامِعُ مِنْ سَکْرَتِکَ وَ اسْتَیْقِظْ مِنْ غَفْلَتِکَ، وَ اخْتَصِرْ مِنْ عَجَلَتِکَ; اى شنونده! از مستى (مال و قدرت و مقام و نعمت) بپرهیز و از خواب غفلت بیدار شو و از شتابزدگى بکاه».
طبق بیان مولاى متقیان على(علیه السلام) عامل بدبختى انسان، سه چیز است: مستى شهوت، غفلت از واقعیت ها و شتابزدگى در کارها و امام نیز در این بیان کوتاه، هشدار مى دهد تا شنوندگانش (از هر گروه و هر جمعیت) از این سه امر بپرهیزند تا خوشبخت شوند و اهل نجات گردند.
1- ارشاد القلوب، چاپ دارالفکر بیروت، جلد 1، صفحه 214.
2- شرح فارسى غررالحکم، جلد 1، صفحه 128.
3- شرح فارسى غررالحکم، جلد 7، صفحه 295.
4- همان مدرک، جلد 1، صفحه 369.
5- همان مدرک، جلد 6، صفحه 227.
6- بحارالانوار، جلد 75، صفحه 190.
7-نهج البلاغه، خطبه 64 و 7.
8- نهج البلاغه، خطبه 108 و 5.
9- شرح فارسى غررالحکم، جلد 7، صفحه 296.
10- سفینة البحار، ماده غفل.
11- شرح فارسى غررالحکم، جلد 7، صفحه 296.
12- همان مدرک، جلد 7، صفحه 296.
