در میان صفات رذیله شاید کمتر صفتى به اندازه غرور زیان آور و مرگبار باشد.
پیامدهاى غرور تمام زندگى انسان را تحت تأثیر خود قرار مى دهد و دنیا و آخرت را تباه مى کند. از میان آثار زیانبار غرور به امور زیر مى توان اشاره کرد:
1ـ غرور، حجاب ضخیمى بر عقل و فهم انسان مى فکند و او را از درک حقایق بازمى دارد و به او اجازه نمى دهد خود و دیگران را آنچنان که هست و هستند بشناسد و حوادث اجتماعى را درست ارزیابى کرده در برابر آنها موضع صحیح بگیرد.
در بحث هاى سابق در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) خواندیم: «مستى غرور از مستى شراب هم سخت تر است!» این مستى همان حجاب غرور است.
2ـ غرور مایه شکست در زندگى و سبب عقب افتادگى است،یک لشکر مغرور به سادگى جنگ را مى بازد،یک سیاستمدار مغرور به آسانى زمین مى خورد،یک محصّل مغرور در امتحانات رفوزه مى شود،یک ورزشکار مغرور بازى را به حریف مى بازد و بالاخره یک مسلمان مغرور خود را گرفتار قهر و غضب الهى مى سازد. تعبیر به«قاتلات الغرور»در روایات اسلامى ممکن است اشاره به همین معنى باشد.
3ـ غرور تکامل انسان را متوقّف مى سازد، بلکه مایه انحطاط و عقب گرد او مى شود; زیرا هنگامى که انسان مغرور مى شود نقایص خود را نمى بیند و کسى که احساس نقصان نکند به دنبال کمال نمى رود.
آنچه در حدیث امیرمؤمنان در گذشته خواندیم که مى فرمود: «کسى که جاهل باشد مغرور مى شود و امروز او از دیروزش بدتر است» اشاره به همین نکته مهم است.
4ـ غرور سبب فساد و تباهى عمل مى شود، زیرا در انجام آن دقّتى به خرج نمى دهد و همین امر کار او را خراب مى کند، یک جرّاح مغرور ممکن است بیمار خود را در کام مرگ فروبرد و یا حدّاقل ناقص سازد، یک راننده مغرور گرفتار تصادف هاى زیانبار مى شود، همچنین یک مؤمن مغرور گرفتار ریا و عجب و سایر امورى که عمل را فاسد مى کند مى شود; در حدیثى از امیرمؤمنان(علیه السلام) مى خوانیم: «غَرُورُ الاَْمَلِ یُفْسِدُ الْعَمَلَ; غرور ناشى از آرزوها، سبب فساد عمل مى شود».
5 ـ غرور مانع از عاقبت اندیشى است، چنانکه در حدیثى از امیرمؤمنان آمده است:
«لَمْ یُفَکِّرْ فِى عَوَاقِبِ الاُْمُورِ مَنْ وَثِقَ بِزُورِ الْغُرُورِ; کسى که اعتماد بر غرور و باطل کند از تفکّر در عاقبت کارها باز مى ماند».
6 ـ غرور غالباً سبب ندامت و پشیمانى مى شود، چرا که انسان نمى تواند ارزیابى صحیحى از خود و دیگران را داشته باشد و در محاسبات خود در حرکت فردى و اجتماعى گرفتار اشتباه مى شود و همین امر او را به ندامت و پشیمانى مى کشاند، در همین زمینه در حدیث امیرمؤمنان(علیه السلام) مى خوانیم: «دنیا خواب و خیالى بیش نیست و مغرور شدن به آن موجب پشیمانى است».
7ـ در یک جمله مى توان گفت: افراد مغرور در دنیا و آخرت تهیدست و بیچاره اند، چنانکه در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «اَلْمَغْرُورُ فِى الدُّنْیَا مِسْکِینٌ و فِى الاْخِرَةِ، مَغْبُونٌ لاَِنَّهُ بَاعَ الاَْفْضلَ بِالاَْدْنَى; انسان مغرور در دنیا مسکین و بیچاره است و در آخرت مغبون; چرا که متاع برتر را به متاع پست تر فروخته است».
* * *
1- غررالحکم، حدیث 6390.
2- همان مدرک، 7566.
3- غررالحکم، حدیث 1384.
4- میزان الحکمه، جلد 3، صفحه 2237(مادّه غرور).
