اوج گرفتن اعتراضات
آیت‌الله مکارم شیرازی درباره وقایع قم می‌گوید: «... شب 18 دی‌ماه بود که تلفن‌ها در قم به صدا در آمد: آقا، مقاله روزنامه اطلاعات را به قلم رشیدى مطلق (که بعدها معلوم شد نویسنده اصلى مقاله چه کسى بوده که از رشادت مطلق کمترین بهره‌اى نداشته) مطالعه کرده‌اید؟ راستى [که] هتاکى و رسوایى را به آخرین حد رسانده! آیا فردا دروس حوزه علمیه تعطیل است؟... و فردا صبح بود که نخست حوزه علمیه قم، و سپس بازار قم تعطیل شد و فضلا و طلاب علوم دینى به عنوان اعتراض به خانه‌هاى مراجع در گروههاى کاملاً منظم رو آوردند و چهره شهر به کلى دگرگون شد، و به این ترتیب نخستین جرقه انقلاب در فضاى قم آشکار گردید؛ جرقه‌‌اى که هیچ کس باور نداشت این قدر توسعه یابد و سراسر مملکت را فرا گیرد و دامنه آن به خارج نیز کشیده شود.
در اینکه مقاله مزبور که در آن به زعیم بزرگ و پیشواى عالیقدر حضرت آیت‌اللّه‌العظمى خمینى (دامت برکاته) توهین و اسائه ادب شده بود چیزى نبود که براى کسى قابل تحمل باشد شکى نیست، ولى مهم این است که بدانیم در پشت آن جرقه، مخزن باروتى نهفته بود که این جرقه یکباره آن را شعله‌ور ساخت. دمل چرکینى در پیکر اجتماع وجود داشت که نتیجه سالیان دراز، خفقان و زورگویى و بى‌عدالتى، بى‌اعتنایى به خواستهاى مردم، ظلم و دروغ و نابسامانى‌هاى دیگر بود که در انتظار نیشتر نیرومندى بود و به هنگامى که نیشتر فرود آمد فریاد و فغان از تمام این پیکر برآمد و آن چه در درون نهفته بود بیرون ریخت!
18 دیماه روز پرهیجانى در قم گذشت. و همه مراجع قول دادند براى رفع این توهین اقدام کنند. روز بعد کار بالاتر گرفت و سیل جمعیت افزون‌تر شد. آن روز برنامه این بود که به خانه‌هاى اساتید حوزه علمیه بروند و چنین شد. از جمله سراغ این جانب در مدرسه امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمدند‌. داخل و خارج مدرسه و خیابان از جمعیت موج مى‌زد و من در سخنرانى فشرده‌ای که کردم نخست از یکپارچگى و وحدت جمعیت، و مشت محکمى که مردم بر دهان نویسنده مقاله و همفکران او زده بودند تشکر کردم و گفتم با این کار نشان دادید این گونه هتاکى‌ها بعد از این بدون جواب نخواهد ماند، و به این ارزانى که آنها گمان مى‌برند تمام نخواهد شد! سپس اضافه کردم اگر بزرگ قومى را این چنین هتک کنند، چه احترامى براى دیگران مى‌ماند؟ اگر باید بمیریم همه با هم بمیریم، و اگر بنا هست زنده بمانیم همه با هم زنده بمانیم!»
این جمله که بعد براى بسیارى شکل شعار به خود گرفته بود یکى از اسناد معتبر تبعید من به چابهار بود و رئیس امنیت قم آن را به عنوان دعوت به قیام بر ضد امنیت تفسیر مى‌کرد! به هر حال آن جلسه تمام شد، اما عصر، هنگامى که طلاب و جوانان از خانه اساتید با آرامش کامل و حتى بدون کوچک‌ترین شعار (چون آن روز نه تنها شکستن شیشه‌ها معمول نشده بود، هنوز شعارهاى خیابانى نیز در کار نبود) باز مى‌گشتند، مورد هجوم ماموران پلیس واقع شدند و براى نخستین بار در این حوادث خون عده‌‌اى بى‌گناه سطح خیابان را رنگین ساخت!
ماموران امنیتى قم براى تبرئه خود از این خشونت و کشتار بى‌سابقه طبق معمول دست به کار پرونده‌سازى شدند و طبق راى کمیسیون امنیت اجتماعى که زیر نظر فرماندار و چهار تن دیگر از رؤساى ادارات تشکیل مى‌گردید، این جانب و شش نفر دیگر آقایان در حوزه علمیه قم و چند نفر از تجار محترم بازار را محرکین اصلى این حادثه معرفى کردند و حکم تبعید سه‌ساله (حداکثر تبعید) را براى همه صادر فرمودند!
رئیس ساواک قم هنگامى که در اطاقش به من اعلام کرد باید به تبعیدگاه بروم، گفتم اى کاش آن کس که این حکم را صادر کرده این جا بود تا با او سخن مى‌گفتم.
بى‌تأمل گفت: آن کس منم! بفرمایید... (و آن جا مفهوم کمیسیون امنیت اجتماعى را فهمیدم).
گفتم: هر حادثه‌اى را به ما نسبت دهید، این حادثه را خودتان آفریدید، و همه مى‌دانند، مگر شما وکیل مدافع آن مقاله‌نویس هستید؟ خاموش کردن این آتش راه ساده‌اى داشت. مى‌آمدید از آن مقاله عذرخواهى مى‌کردید و مى‌گفتید آن نویسنده غلط کرده؛ جبران مى‌کنیم. چرا به خاطر اعتراض قانونى مردم به یک نویسنده مزدور، مردم را به گلوله بستید؟ گفت: واقع این است که ما هم نفهمیدیم به چه منظور آن را نوشته‌اند. و چه کسى نوشته... به هر حال مطلب از اینها گذشته. بفرمایید... (به سوى تبعیدگاه).
در همین حال، آیت‌الله مکارم شیرازی به همراه دهها نفر از روحانیان حوزه علمیه قم پس از فاجعه خونین 19 دی 1356 قم در اعلامیه‌ای با محکوم کردن مقاله توهین‌آمیز روزنامه اطلاعات نسبت به امام خمینی اعلام کردند: «آیا فضای باز سیاسی همین است که اگر کسانی به مطالب غیر واقعی روزنامه اعتراض کنند در برابر گلوله قرار گیرند؟! آیا اگر مردمی برای دفاع از حریم مقدس اسلام در کمال آرامش به منزل زعمای دینی رفتند و اظهار تظلم نمودند باید به آتش بسته شوند؟»