یکى دیگر از علماى حوزه عملیه در نامه خود چنین مى نویسد: ما قبول داریم که «جمره» طبق مدارک موجود همان قطعه زمینى است که سنگ بر آن مى اندازند (نه ستونها) ولى قدر مسلّم این است که آن همان زمین زیر ستونهاست و چون در حال حاضر دسترسى به آن زمین نداریم ناچار به خود ستونها سنگ مى زنیم و اگر روزى ستونها ویران گردد، سنگ بر زمینى که زیر آن است خواهیم زد.
پاسخ: این احتمال به چند دلیل قابل قبول نیست زیرا:
اولاً: از بعضى روایات و کلمات فقها که قبلاً آوردیم استفاده مى شود که بعضى از حجّاج در سابق روى یک طرف جمره مى ایستاده و سنگ به طرف دیگر پرتاب مى کردند (هرچند از این کار به عنوان حرام یا مکروه، نهى شده است).
در حدیث بزنطى مى خوانیم: «و لا ترم على الجمرة; به هنگام رمى روى جمره نایست».
بعضى از علما اهل سنّت این کار را اجازه داده اند; مانند محیى الدین نَوَوى در «روضة الطالبین» که مى گوید: «و لا یشترط کون الرامى خارج الجمره فلو وقف فى الطرف و رمى الى الطرف الاخر جاز; شرط نیست که رمى کننده بیرون جمره بایستد بلکه اگر در یک طرف جمره بایستد و به طرف دیگر رمى کند کافى است».
این تعبیر که یک طرف بایستد و طرف دیگر را رمى کند، به یقین در مورد دایره اى که قطر آن یک متر است صدق نمى کند بلکه به نظر مى رسد که محلّ رمى چند متر بوده (مانند حوضچه هایى که امروز اطراف ستونها است) که بعضى یک طرف آن مى ایستاده و طرف دیگر را رمى مى کردند.
به علاوه بعضى از فقها حدّ آن را تعیین کرده اند، حدّى که تطبیق بر زمین تحت ستونها نمى کند:
در «حواشى الشروانى» چنین آمده است: «الجمرة مجتمع الحصى حَدَّه الجمال الطبری بأنّه ما کان بینه و بین أصل الجمرة ثلاثة أذرع فقط و هذا التحدید من تفقّهه و کأنّه قرب به مجتمع الحصى غیر السائل، و المشاهدة تؤیّده فإنّ مجتمعه غالباً لا ینقص عن ذلک».
«جمره محلّ اجتماع سنگریزه هاست و جمال الدین طبرى حدّ آن را که ما بین حاشیه و مرکز جمره است سه ذراع تعیین کرده، و این نظر خود اوست و گویا او محلّ اجتماع سنگریزه ها را در نظر گرفته است نه سنگهایى که گسترش پیدا مى کند (و در اطراف پخش مى شود) مشاهده نیز نظر او را تأیید مى کند زیرا محلّ اجتماع سنگریزه ها غالباً کمتر از سه ذراع (از مرکز دایره) نیست.
در کلام شهید ثانى در «شرح لمعه» آمده است:
«و هى البناء المخصوص أو موضعه و ما حوله ممّا یجتمع من الحصى، کذا عرّفها المصنّف فی الدروس».
«جمره همان بناى مخصوص یا محلّ آن و اطراف آن است که سنگریزه ها در آن جمع مى شود، مرحوم شهید اوّل در دروس این گونه آن را تفسیر کرده است»
این تعبیر خواه از شهید اول باشد یا شهید ثانى، نشان مى دهد که جمره تنها زمین زیر ستونها نیست بلکه اطراف آن را نیز شامل مى شود.
ثانیاً: به فرض که محلّ رمى همان قطعه زمینى باشد که زیر ستونهاست، آیا در فرضى که ستون روى آن قطعه زمین بنا شده لابد باید اقرب و نزدیکتر به آن را انتخاب کنیم، آیا اقرب، زمین هاى اطراف و مجاور و چسبیده به آن است یا ستونى که دو سه متر از آن بالاتر مى باشد؟
به یقین زمینهاى اطراف آن اقرب است و هرگاه کسى از طبقه بالا رمى کند مشکل بیشتر مى شود، چرا که ستونها در طبقه بالا از زمینى که زیر آن قرار دارد بسیار دور است.
ثالثاً: در حال حاضر سنگ زدن به ستونها بسیار مشکل است با این که شاید حدود 10 متر مربع، سطح آن است حال اگر همه بخواهند زمینى را که یک متر مربع است رمى نمایند چگونه مى شود؟
این کار در عصر پیامبر (صلى الله علیه وآله) نیز مشکل بوده، طبق روایتى حدود یک صد هزار نفر در حجة الوداع شرکت داشتند و هرکدام 21 سنگ به جمره عقبه و 14 سنگ به جمرات دیگر مى زدند، پرتاب کردن این همه سنگ بر آن قطعه کوچک یک مترى از زمین چگونه امکان پذیر بوده است؟
نتیجه این که نباید تردید داشت که محلّ رمى (مرمى) وسیع تر از زمین زیر ستونها است یعنى چیزى همانند حوضچه هاى فعلى مى باشد.
—–
