نکته
بلاى سوءظن و بدبینى
مسئله تشویق به حسن ظن و برحذر داشتن سوءظن در آیات و روایات اسلامى بازتاب گستردهاى دارد و به تعبیر دیگر، اسلام نهتنها براى مسلمانان بلکه براى تمام انسانها، حفظ آبرو در عمل و زبان خواسته است، بلکه در منطقه فکر و روح نیز چنین امنیتى را براى آنها مىخواهد و مىگوید: هیچکس به دیگرى سوءظن پیدا نکند، زیرا بعضى از گمانها گناه است و مىفرماید: (یا أَیُّهَا الَّذیüنَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیüراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ).(1)  
امام امیرمؤمنان (ع) یکى از آثار سوءظن را ارتکاب گناهان خطرناک مىشمارد و مطابق نقل غررالحکم مىفرماید: «مَنْ ساءَتْ ظُنُونُهُ اِعْتَقَدَ الْخِیانَةَ بِمَنْ لا یَخُونُهُ؛ کسى که به مردم، بدگمان است معتقد به خیانت کردن به کسى
مىشود که به او خیانت نکرده است».(2)  در حدیث دیگرى از آن حضرت (ع) که
در همان منبع آمده مىخوانیم: «مَنْ لَمْ یَحْسُنْ ظَنُّهُ اسْتَوْحَشَ مِنْ کُلِّ أحَدٍ؛ شخص بدگمان از همه مىترسد».(3)  همان حضرت (ع) در مقابل، به حسن ظن دعوت
مىکند و طبق روایتى مىفرماید: «وَ لاتَظُنَّنَّ بِکَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخیکَ سُوءاً وَأَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مَحْمِلاً؛ هرگز نسبت به سخنى که از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر در حالى که محمل صحیح نیکویى براى آن دارى».(4)  
درحدیث دیگرى ازآن حضرت (ع)،حسن ظن ازبهترین خصلتها وبرترین نعمتها شمرده شده است: «حُسْنُ الظَّنِّ مِن أحْسَنِ الشِّیَمِ وَأفْضَلِ القِسَم».
براى حفظ حسن ظن مردم، در کلام حکیمانه مورد نظر دستور مىدهد که اگر کسى به تو حسن ظن داشت و انتظار کمک، بخشش، خدمت و مانند آن را از تو دارد مطابق آن عمل کن تا همچنان حسن ظن وى، پایدار بماند.(5)

(1) . حجرات، آیه 12.
(2) . غررالحکم، ح 5681.
(3) . همان، ح 5333.
(4) . کافى، ج 2، ص 362، ح 3.
(5) . براى مطالعه بیشتر به کتاب اخلاق در قرآن، ج 3، ص 321 به بعد مراجعه کنید.