نکته
آداب پاسخگفتن
امام (ع) در این کلام حکیمانه به یکى از آداب مهم پاسخگویى اشاره فرموده ودر کلمات دیگرى به آداب دیگرى پرداخته است؛ از جمله پاسخگویى سریع را مذموم شمرده مىفرماید: «مَنْ أسْرَعَ فِی الْجَوابِ لَمْ یُدْرِکِ الصَّوابَ؛ کسى که در پاسخگویى شتاب کند به پاسخ صحیح نخواهد رسید».(1)
نیز از حدّت و شدّت برحذر داشته مىفرماید: «دَعِ الْحِدَّةَ وَتَفَکَّرْ فِی الْحُجَّةِ وَتَحَفَّظْ مِنَ الْخَطَلِ تَأْمَنُ الزَّلَلَ؛ تندى را رها کن و در دلیل بیندیش و از یاوه گفتن برحذر باش تا از لغزشها در امان باشى».(2)
نیز به بعضى از سؤالات بىجا اشاره کرده مىفرماید: «رُبَّ کَلامٍ جَوابُهُ السُّکُوتُ؛ چه بسا سخنى که جوابش سکوت است».(3)
همچنین توصیه مىکند که هنگام عاجز ماندن از جواب نباید سکوت را فراموش کرد، مىفرماید: «إذا غُلبتَ عَلَى الْکَلامِ فَإیّاکَ أنْ تَغْلِبَ عَلَى السُّکُوتِ؛ هرگاه در سخن گفتن مغلوب شدى مبادا در سکوت کردن مغلوب گردى».(4)
امام صادق (ع) نیز توصیه مىکند که انسان نباید هر سؤالى را که از او کردند پاسخ گوید که این کار عاقلان نیست، مىفرماید: «إِنَّ مَنْ أَجَابَ فِی کُلِّ مَا یُسْأَلُ عَنْهُ فَهُوَ الْمَجْنُونُ».(5)
آخرین نکته اینکه در حکمت 85 از نهجالبلاغه این گفتار حکیمانه نیز گذشت: «مَنْ تَرَکَ قَوْلَ لا أدْرى أُصیبَتْ مَقاتِلُهُ؛ کسى که جمله نمىدانم را ترک کند (گاه) خود را به کشتن داده است».