شرح و تفسیر
با افزایش قدرت، حرص کم مىشود
امام (ع) در این گفتار حکیمانه به یک نکته روانى اشاره مىکند که در زندگى انسان، سرنوشتساز است، مىفرماید: «هنگامى که قدرت بر چیزى فزونى یابد علاقه به آن کم مىشود»؛ (وَقال (ع): إِذَا کَثُرَتِ آلْمَقْدِرَةُ قَلَّتِ الشَّهْوَةُ).
به گفته مرحوم «کمرهاى» در منهاجالبراعة این گفتار حکیمانه از یک اصل روانى معروف سرچشمه مىگیرد که مىگوید: «الإنْسانُ حَریصٌ عَلى ما مُنِعَ؛ انسان نسبت به چیزى که براى او ممنوع شده حرص فراوان دارد».
دلیل آن هم روشن است؛ چیزى که در دسترس انسان باشد و هر زمان بخواهد به آن برسد، نه براى ذخیره کردن آن دست و پا مىزند، نه به علّت ازدست دادنش اضطراب دارد و اى بسا با بىاعتنایى به آن نگاه کند و حتى گاه از آن سیر و ملول شود؛ ولى به عکس، چیزى که در دسترس او نیست یا به زحمت پیدا مىشود به آن علاقه نشان مىدهد و گاه اصرار دارد بیش از مقدار حاجت خود از آن ذخیره کند.
به همین دلیل هنگامى که چیزى از مواد غذایى کم مىشود، مردم به فروشگاهها هجوم مىبرند و هرکس چند برابر نیازش خریدارى مىکند و براثر آن، نوعى قحطى مصنوعى حاصل مىگردد. در اینگونه موارد اگر مدیران جامعه فروشگاههایى را ـ هرچند بهطور موقت ـ پر از مواد مذکور کنند هجوم براى
خریدن فرو مىنشیند و مردم تنها به مقدار حاجت روزانه از آن تهیه مىکنند وبازار، کساد مىشود.
نیز به همین دلیل است که بازرگانان سودجو در عرصه داخلى و بینالمللى براى اینکه متاع خود را به قیمتهاى گزاف بفروشند، موقتآ جلوى توزیع آن را گرفته و گاه افرادى را به بازار مىفرستند که هرچه در بازار هست خریدارى کنند و به این ترتیب قحطى مصنوعى ایجاد کنند و سپس اجناس خود را بهتدریج به بازار مىفرستند تا به قیمت گزاف بفروشند.
یکى از دلایل تحریم احتکار در اسلام نیز همین است که ایجاد گرانى مصنوعى مىکند و مردم را در وحشت فرو مىبرد و سبب تحریک حرص مردم مىشود که بیش از نیاز خود مطالبه مىکنند و قحطى کاذب جدیدى به وجود مىآورند.
مدیران جامعه باید از این نکته بهرهگیرى کنند و همیشه مقدار قابل توجهى از مواد غذایى و سایر مواد مورد نیاز را در بازار حاضر سازند تا مردم بر تهیه نیازهاى خود در کوتاهمدّت و درازمدّت احساس توانایى کنند و مصداق «کَثُرَتِ الْمَقْدِرَةُ» شود که نتیجه آن، احساس بىنیازى و مصداق «قَلَّتِ الشَّهْوَةُ» است؛ درست، کارى که سودجویان و تولیدکنندگان بازار سیاه از ضد آن بهرهگیرى مىکنند و از این طریق، آلاف و الوفى به ناحق بهدست مىآورند.