1- سیره اى در میان مسلمین در صدر اسلام بود و آن اینکه با پاى برهنه حتّى بدون جوراب راه مى رفتند، که قاعدتاً پاها پیدا مى شد و عادتاً چشم به آن مى افتاد و در حالى که نهى هم در آن مورد نداریم پس این سیره که در مرأى و مسمع بوده و از آن نهى نکرده اند دلالت بر عدم وجوب ستر دارد و به همین جهت نگاه کردن بدون تلذّذ و ریبه جایز است.
ان قلت: از احادیث استفاده مى شود که لباس زنان آن زمان بلند بوده و روى زمین کشیده مى شده و پاها را مى پوشانده است.
*... عن سماعة بن مهران، عن ابى عبداللّه(علیه السلام) فى الرّجل یجرّ ثوبه قال: انّى لأکره أن یتشبّه بالنساء. عرض کرد شخصى است که دامن پیراهن عربیش روى زمین کشیده مى شود امام فرمود من دوست ندارم که دامنش مثل زنان روى زمین کشیده شود.
حدیث دیگر را صاحب جواهر از کتاب سنن نسائى که از کتب اهل سنت است نقل مى کند:
* ان رسول الله(صلى الله علیه وآله) قال: من جرّ ثوبه خُیَلاء (لباس را روى زمین بکشد براى تکبّر) لم ینظر اللّه الیه یوم القیامة فقالت ام سلمة: کیف تصنع النّساء بذیولهنّ؟ قال(صلى الله علیه وآله): یُرْخین شبراً (به اندازه یک وجب دامن را شُل کنند) قالت: اذن تنکَشِفُ اقدامهن، قال(صلى الله علیه وآله): اذاً یُرخین ذراعاً لا یزدن.
روایت دیگرى هم صاحب جواهر در باب لباس مصلّى نقل کرده و اشاره اى به مدرک روایت هم نمى کند:
* انّ فاطمة(علیها السلام) کانت تجرّ أَدْراعها و ذُیولها (پیراهن و دامنش روى زمین کشیده مى شد).
پس این روایات شاهد است که لباسها بلند بود، پاها پیدا نمى شدند به همین جهت سیره درست نمى شود.
قلنا: روایت سماعه سند خوبى دارد ولى دلالت ندارد چون بیان نمى کند که چقدر روى زمین کشیده مى شد آیا مجرد چند سانت روى زمین کشیده شدن در موقع راه رفتن پاها را مى پوشاند؟ سلّمنا که لباس بلند باشد باز دلیل نمى شود که در طواف و سعى و بالا رفتن از پلّه ها، پاها را بپوشاند، مگر اینکه خیلى بلند باشد.
و امّا حدیث دوّم، معنایش را نمى فهمیم، چون واقعاً وقتى پیراهن یک ذراع روى زمین افتاده زن چگونه مى تواند راه برود، در روزهاى بارانى و یا جاهاى آلوده چه مى کند؟ شاید منظور این بوده که یک ذراع از زانو پائین تر باشد تا به روى پا برسد. على الخصوص حدیثى داریم که مى فرماید:
*... عن محمد بن مسلم قال: نظر أبوعبداللّه(علیه السلام) الى رجل قد لبس قمیصاً یصیب الأرض (فرق است بین یصیب ویجرّ) فقال ما هذا ثوب طاهر.
حدیث سند نسبتاً خوبى دارد راوى از «محمد بن مسلم» «عبدالحمید» است که توثیق شده است.
حال وقتى لباسى که به زمین مى خورد طاهر نباشد، چگونه لباسى که روى زمین کشیده مى شود طاهر است. حدیث سنن هم از نظر ما سند درستى ندارد و در دلالتش هم شبهه داریم و روایاتى که از حضرت فاطمه(علیها السلام) رسیده مرسله است پس سیره درست مى شود و مشکلى ندارد.
2- مشهور فتوى داده اند که پوشیدن پا و روى پا و کف پا در نماز لازم نیست و احادیث زیادى هم داریم، پس اگر در نماز لازم نباشد آیا مى توان باور کرد که در غیر نماز واجب باشد. البتّه متوجّه هستیم که این احادیث در مقام بیان لباس مصلّى است نه نظر، ولى بالملازمه دلالت دارد، فلایبعد که از لباس مصلى به مسئله نظر تعدّى کنیم و بگوئیم به مقدارى که در نماز پوشانده نمى شود نظر کردن اشکالى ندارد.
3- حدیث مرسلى که صریح است در مطلوب:
*... عن مَرْوَک بن عبید، عن بعض اصحابنا، عن أبى عبداللّه(علیه السلام)قال: قلت له: ما یحل للرّجل أن یرى من المرأة إذا لم یکن محرماً؟ قال: الوجه و الکفّان و القدمان.
نتیجه: از مجموع این سه دلیل با ضمیمه کردن بعضى به بعض دیگر، بعید نیست که به جواز نظر فتوى دهیم ولى چون اصحاب در بحث نظر به قدمین متعرّض نشده اند، احتیاط بهتر است و به فرض هم که فتوى به جواز نظر دهیم بهتر است که اشاعه داده نشود چون موجب سوء استفاده قرار مى گیرد علاوه بر اینکه قطع به این مسئله نداریم.
