Mərhəmət dini - İslam maarifi və əqidəvi şübhələrə cavab

“Təkvir” surəsinin 1-9-cu ayələrində Qiyamətin başlamasının səkkiz əlaməti bəyan olunur. İlk olaraq buyurur:
اِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ
“Günəş sarınacağı zaman.”
Günəş hal-hazırda həddindən artıq isti və yandırıcı bir kürə olduğunu bilirik. Belə ki, onun bütün maddəsi sıxılmış qaz formasındadır, hər tərəfində hündürlüyü 1000 km-dən çox olan yandırıcı alov şölələri ucalır. Yer kürəsi bu nəhəng şölələrin birinə tuş gəlsə bir an içində yanıb qaza çevrilər.
Lakin dünyanın sonuna yaxın, Qiyamət ərəfəsində onun hərarəti azalacaq, alov şölələri və işığı sönəcək, həcmi kiçiləcəkdir. Təkvirin mənası da budur.
Daha sonra əlavə edir:
وَ اِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ
“Ulduzlar solub töküləcəyi zaman”
 “İnkidar” məsdərindən alınan “inkədərət” feli, süqut etmək və dağınıq olmaq mənasındadır. Sözün kökü “küdurət” olduğu təqdirdə isə solğunluq və qaranlıq mənasında işlənir. Hər iki mənanı ayədə cəmləşdirmək mümkündür. Belə ki, Qiyamət əsnasında həm ulduzlar solub öz nurlarını itirəcəklər, həm də səpələnib süqut edəcəklər. Bununla yuxarı aləmin nəzmi pozulacaq. Necə ki, “İnfitar” surəsinin 2-ci ayəsində buyurur:
وَ اِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ
“Ulduzlar dağılıb səpələndiyi zaman.”
Həmçinin “Mursəlat” surəsinin 8-ci ayəsində buyurur:
فَاِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ
“Ulduzlar məhv və qaranlıq olacağı zaman”
Qiyamət gününün üçüncü əlaməti haqqında Quran buyurur:
وَ اِذَا الْجِبالُ سُیِّرَتْ
“Dağlar hərəkətə gətiriləcəyi zaman.”
Qiyamət günü başlamazdan öncə dağlar müxtəlif mərhələdən keçməlidirlər. Öncə hərəkətə gələcəklər. Son mərhələdə toza çevrilib səpələnəcəklər.
Quran Qiyamətin dördüncü əlaməti haqqında buyurur:
وَ اِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ
“Boğaz dəvələr (ən dəyərli mal-dövlət hesab edilən əmlaklar) başlı – başına buraxılıb sahibsiz qalacağı zaman.”
“İşar” sözü “əşra” isminin cəm formasıdır. Sözün mənası əslində doğum ərəfəsində olan on aylıq hamilə dişi dəvə deməkdir. Yəni, tezliklə ondan yeni bir dəvə dünyaya gələcək. O, çoxlu süd verəcək.
Bu ayələr nazil olanda belə dəvələr ərəblərin ən qiymətli mülkü sayılırdı.
“Uttilət” sözü isə “tətil” sözündən götürülmüş, mənası sahibsiz, çobansız başlı-başına buraxmaqdır. Həmin gün qorxu və dəhşət o qədər şiddətlidir ki, insanlar ən dəyərli şeylərini unudacaqlar.
Sonrakı ayədə beşinci əlamətə toxunaraq buyurur:
وَ اِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ
“Bütün vəhşi heyvanların (bir yerə) toplanacağı zaman.”
Vəhşi heyvanlar, adətən, bir-birlərindən uzaqda yaşayırdılar. Bir-birlərindən qorxub qaçırdılar. Lakin Qiyamət əsnasında baş verən dəhşətli hadisələrin yaratdığı qorxu onları bir yerə toplayır. Onlar hər şeyi unudaraq, bir yerə toplaşmaqla sanki qorxunun şiddətini azaltmaq istəyirlər.
Başqa sözlə desək, dəhşətli hadisələr vəhşi heyvanların xüsusiyyətlərini onlardan ala bilirsə, insanlarla nə edəcək?
Sonra altıncı əlamətdən söz açır:
وَ اِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ
“Dənizlərin dolacağı və qaynayacağı zaman.”
“Succirət” sözü “tə

“Təkvir” surəsinin 1-9-cu ayələrində Qiyamətin başlamasının səkkiz əlaməti bəyan olunur. İlk olaraq buyurur:

اِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ

“Günəş sarınacağı zaman.”
Günəş hal-hazırda həddindən artıq isti və yandırıcı bir kürə olduğunu bilirik. Belə ki, onun bütün maddəsi sıxılmış qaz formasındadır, hər tərəfində hündürlüyü 1000 km-dən çox olan yandırıcı alov şölələri ucalır. Yer kürəsi bu nəhəng şölələrin birinə tuş gəlsə bir an içində yanıb qaza çevrilər.

Lakin dünyanın sonuna yaxın, Qiyamət ərəfəsində onun hərarəti azalacaq, alov şölələri və işığı sönəcək, həcmi kiçiləcəkdir. Təkvirin mənası da budur.
Daha sonra əlavə edir:

وَ اِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ

 “İnkidar” məsdərindən alınan “inkədərət” feli, süqut etmək və dağınıq olmaq mənasındadır. Sözün kökü “küdurət” olduğu təqdirdə isə solğunluq və qaranlıq mənasında işlənir. Hər iki mənanı ayədə cəmləşdirmək mümkündür. Belə ki, Qiyamət əsnasında həm ulduzlar solub öz nurlarını itirəcəklər, həm də səpələnib süqut edəcəklər. Bununla yuxarı aləmin nəzmi pozulacaq. Necə ki, “İnfitar” surəsinin 2-ci ayəsində buyurur:
وَ اِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ
“Ulduzlar dağılıb səpələndiyi zaman.”
Həmçinin “Mursəlat” surəsinin 8-ci ayəsində buyurur:
فَاِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ
“Ulduzlar məhv və qaranlıq olacağı zaman”
Qiyamət gününün üçüncü əlaməti haqqında Quran buyurur:
وَ اِذَا الْجِبالُ سُیِّرَتْ
“Dağlar hərəkətə gətiriləcəyi zaman.”
Qiyamət günü başlamazdan öncə dağlar müxtəlif mərhələdən keçməlidirlər. Öncə hərəkətə gələcəklər. Son mərhələdə toza çevrilib səpələnəcəklər.
Quran Qiyamətin dördüncü əlaməti haqqında buyurur:
وَ اِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ
“Boğaz dəvələr (ən dəyərli mal-dövlət hesab edilən əmlaklar) başlı – başına buraxılıb sahibsiz qalacağı zaman.”
“İşar” sözü “əşra” isminin cəm formasıdır. Sözün mənası əslində doğum ərəfəsində olan on aylıq hamilə dişi dəvə deməkdir. Yəni, tezliklə ondan yeni bir dəvə dünyaya gələcək. O, çoxlu süd verəcək.
Bu ayələr nazil olanda belə dəvələr ərəblərin ən qiymətli mülkü sayılırdı.
“Uttilət” sözü isə “tətil” sözündən götürülmüş, mənası sahibsiz, çobansız başlı-başına buraxmaqdır. Həmin gün qorxu və dəhşət o qədər şiddətlidir ki, insanlar ən dəyərli şeylərini unudacaqlar.
Sonrakı ayədə beşinci əlamətə toxunaraq buyurur:
وَ اِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ
“Bütün vəhşi heyvanların (bir yerə) toplanacağı zaman.”
Vəhşi heyvanlar, adətən, bir-birlərindən uzaqda yaşayırdılar. Bir-birlərindən qorxub qaçırdılar. Lakin Qiyamət əsnasında baş verən dəhşətli hadisələrin yaratdığı qorxu onları bir yerə toplayır. Onlar hər şeyi unudaraq, bir yerə toplaşmaqla sanki qorxunun şiddətini azaltmaq istəyirlər.
Başqa sözlə desək, dəhşətli hadisələr vəhşi heyvanların xüsusiyyətlərini onlardan ala bilirsə, insanlarla nə edəcək?
Sonra altıncı əlamətdən söz açır:
وَ اِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ
“Dənizlərin dolacağı və qaynayacağı zaman.”
“Succirət” sözü “təscir” məsdərindən alınmış, atəşi həyəcanlandırmaq (şölələndirmək) mənasında işlənir.
Quranın bu ifadəsi keçmiş təfsir alimlərini təəccübləndirsə də, indiki halda bizim üçün təəccüblü deyil. Çünki suyun iki komponentdən, oksigen və hidrogendən təşkil olunduğunu bilirik. Onların ikisi də od üçün ən lazımlı komponentlərdəndir. Qiyamət günü də dənizlərin yüksək təzyiq altına düşərək hissələrə ayrılıb bütöv bir atəşə çevrilməsi də istisna deyil.
Bəzi alimlər bu sözü “dolmaq” mənasına da təfsir etmişlər. Alovla dolu təndirə də “müsəccər” deyilir. Qiyamət öncəsi baş verən zəlzələlər və dağların dağılması, dəryaların aşıb-daşmasına səbəb ola bilər. Digər tərəfdən göy cisimlərinin dənizlərə tökülməklə onları daşdırması, dalğalar təlatümə gəlib quruya axaraq hər şeyi qərq etməsi ehtimalı vardır.
Daha sonra yeddinci əlamət bəyan olunur:
وَ اِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ
“Hər kəsin öz mislinə qovuşacağı zaman.”
Möminlər möminlərə, günahkarlar günahkarlara, əshabul-yəmin əshabul-yəminə, əshabul-şimal əshabul-şimala, hamının qarışıq halda yaşadığı bu dünyanın əksinə olaraq qovuşacaqlar. Bu dünyada bəzən mömin müşrikin qonşusu, bəzən də saleh bəndənin həyat yoldaşı saleh olmayandır. Amma Qiyamət, hər kəsin sırası məlum olan gündür. Burada sıralar tamamilə bir-birindən ayrıdır.
Bu ayənin izahında digər ehtimallar da vardır. O cümlədən:
Ruhlar bədənlərə qayıdırlar və ya cənnətdəkilər hurilərə cəhənnəmdəkilər isə şeytanlara qovuşurlar. Yaxud da hər insan ölümün ondan ayırdığı dostunun yanına gedəcək. Həmçinin, insan öz əməllərinə yetişəcək.
Lakin birinci təfsir onların hamısından daha uyğun görünür. “Vaqiə” surəsinin 7-11-ci ayələri bu təfsiri təsdiq edir:
وَ کُنْتُمْ اَزْواجاً ثَلاثَهً * فَاَصْحابُ الْمَیْمَنَهِ ما اَصْحابُ الْمَیْمَنَهِ * وَ اَصْحابُ الْمَشْئَمَهِ ما اَصْحابُ الْمَشْئَمَهِ * وَ السّابِقُونَ السّابِقُونَ * اُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ
“Siz üç zümrəyə ayrılacaqsınız: Sağ tərəf sahibləri. Kimdir o sağ tərəf sahibləri? Nə xoşbəxtdir onlar! Sol təfər sahibləri? Nə bədbəxtdir onlar! (İkinci dəstə) sol tərəf (şər və bədbəxtlik) əhli! Nə qədər bədbəxtlik əhli? (Üçüncü dəstə, imanda, əməldə) öncül qabaqcıllar! Onlar (Allahın dərgahına, lütfünə) yaxın olanlardır.”
Həqiqətdə, bu ayə Qiyamət günü müqəddiməsi olan altı nəhəng hadisədən söz açdıqdan sonra həmin günün ilk hadisəsindən, yəni hər kəsin öz yaxınına qovuşacağından xəbər verir.
Sonra qiyamətin yeddinci əlamətindən söz açır:
وَ اِذَا الْمَوْوُدَهُ سُئِلَتْ
“Diri ikən torpağa gömülmüş qızlar barəsində soruşulacağı zaman.”
 بِاَیِّ ذَنْب قُتِلَتْ
“Hansı günaha görə öldürüldülər?”
“Məvudə” sözü “vəd” kökündən götürülmüşdür, diri-diri torpaq altında dəfn olunan qız mənasında işlənir.
Bəzi alimlərin nəzərincə sözün kökünün mənası “ağırlıq”dır. Qızları torpaq altında dəfn etdiklərinə və torpağı üstlərinə tökdüklərinə görə onlar haqqında bu ifadə işlənir.
Bəzi hədislərdə bu ayənin təfsiri geniş verilmişdir. Belə ki, hər bir qohumluq əlaqələrinə son qoymaq və yaxud Əhli-beytə (ə) məhəbbəti kəsmək də ayənin mənasına daxil olur.
İmam Baqirdən (ə) nəql olunan hədislərin birində qeyd edilir ki, bu ayənin təfsiri ondan soruşulduqda belə buyurdu:
مَنْ قُتِلَ فِى مَوَدَّتِنا
“Ayənin məqsədi, bizim məhəbbətimiz uğrunda öldürülən şəxslərdir”.
Digər hədisdə deyilir ki, bu sözün şahidi “qurba” ayəsidir:
قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً اِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى
“De: “Mən sizdən (peyğəmbərliyim qarşısında) yaxınlarıma məhəbbətdən savayı heç bir mükafat istəmirəm. “
Sözsüz ki, ayənin zahiri mənası birinci təfsirə uyğundur. Amma onun meyar və məfhumu belə bir geniş mənanı əhatə edə bilər. (1)