شرح و تفسير
بهترين عطرها
امام(عليه السلام) در اين بيان كوتاه و پرمعنا از يكى از مواد معطر يعنى مِشك تعريف و تمجيد مى كند، مى فرمايد: «مشك، عطر خوبى است حملش سبك و عطرش بسيار خوب است»; (نِعْمَ الطِّيبُ الْمِسْكُ خَفِيفٌ مَحْمِلُهُ عَطِرٌ رِيحُهُ).
بوى خوش در اسلام و مخصوصاً احاديث پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و ائمه هدى(عليهم السلام)بسيار مدح شده است و به مسلمانان دستور داده اند كه از عطريات استفاده كنند و هميشه خوشبو باشند و مخصوصاً به هنگام نماز از بوى خوش استفاده نمايند.
مرحوم كلينى در جلد ششم كافى از امام سجاد(عليه السلام) نقل مى كند كه آن حضرت ظرفى داشت كه در آن مشك بود و در كنار سجده گاهش مى گذاشت و هنگامى كه مى خواست وارد نماز شود از آن بر مى داشت و خود را خوشبو مى ساخت; (كَانَتْ لِعَلِى بْنِ الْحُسَينِ(عليه السلام) قَارُورَةُ مِسْك فِى مَسْجِدِهِ فَإِذَا دَخَلَ لِلصَّلاَةِ أَخَذَ مِنْهُ فَتَمَسَّحَ بِهِ).[1]
در حديث ديگرى آمده است كه امام صادق(عليه السلام)فرمود: «صَلاةُ مُتَطَيب أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ صَلاَةً بِغَيرِ طِيب; نماز كسى كه خود را خوشبو مى كند برتر از هفتاد نماز بدون آن است».[2]
حتى براى روزه دار كه بوييدن گل ها مكروه است استفاده از عطريات نه تنها ممنوع نيست بلكه توصيه شده است: در روايتى مى خوانيم: «كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(عليه السلام)إِذَا صَامَ تَطَيبَ بِالطِّيبِ وَيقُولُ الطِّيبُ تُحْفَةُ الصَّائِمِ; امام صادق(عليه السلام)هنگامى كه روزه مى گرفت از عطر استفاده مى كرد و مى گفت: عطر تحفه روزه دار است».[3]
استفاده از عطر نه تنها در حال نماز و روزه بلكه در تمام حالات (جز در حال احرام) توصيه شده است تا آن جا كه درباره پيغمبر(صلى الله عليه وآله)مى خوانيم: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ(صلى الله عليه وآله) ينْفِقُ فِى الطِّيبِ أَكْثَرَ مِمَّا ينْفِقُ فِى الطَّعَامِ; آنچه پيامبر(صلى الله عليه وآله) براى عطر هزينه مى كرد بيش از آن بود كه براى غذا هزينه مى كرد».[4]
البته اين موضوع هرگز اسراف نبود زيرا هزينه زندگى ساده پيغمبر(صلى الله عليه وآله) بسيار كم بود و هزينه عطريات به خصوص مشك كه از راه هاى دور مى آوردند نسبتاً زياد بود.
البته درمورد زنان اكيداً نهى شده است كه به هنگام بيرون آمدن از خانه يا ملاقات با نامحرم خود را خوشبو سازند به گونه اى كه ديگران آن عطر را استشمام كنند زيرا ممكن است منشأ مفاسدى گردد.
به هر حال امام(عليه السلام) در گفتار حكيمانه مورد بحث، درباره برترى مشك بر عطريات ديگر مى فرمايد: امتياز اين عطر بر ساير عطرها اين است كه اولاً حملش آسان است زيرا ظرف بزرگى لازم ندارد به علاوه مانند بسيارى از عطريات به صورت مايع نيست كه مشكلات خاص خود را داشته باشد بلكه به صورت جامد بوده و استفاده كردن از آن نيز بسيار آسان است; انسان با سر انگشت خود مى تواند مقدارى از آن را بردارد و به خويش بمالد. اضافه بر اين، بوى مشك را غالب مردم با اختلاف سليقه اى كه درباره عطر دارند مى پسندند و لذا امام(عليه السلام)آن را مدح و ستايش مى كند.
به همين دليل از حالات پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و ائمه هدى(عليهم السلام) استفاده مى شود كه بسيارى از آن بزرگواران از مشك استفاده مى كردند حتى گاهى مقدارى از آن را در غذا مى ريختند.[5]
در اهميت استفاده از بوى خوش در نمازها همين بس كه مرحوم كلينى در باب الغالية در كافى نقل مى كند كه امام على بن الحسين(عليهما السلام) شبى از شب هاى سرد زمستانى جبه خز و ردايى از خز و عمامه اى از خز پوشيده بود و خود را با بوهاى خوش كاملاً معطر ساخته بود يكى از ياران حضرت، ايشان را با آن حالت مشاهده كرد، عرض كرد: فدايت شوم در اين وقت شب با اين وضع كجا مى رويد؟ فرمود: «إِنِّى أُرِيدُ أَنْ أَخْطُبَ الْحُورَ الْعِينَ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِى هَذِهِ اللَّيلَةِ; من مى خواهم از خداوند حور العين را خواستگارى كنم».[6] اشاره به اين كه استفاده از بوى خوش به هنگام عبادت و نماز و پوشيدن لباس هاى خوب به هنگام رفتن به مسجد از امورى است كه در آخرت پاداش هاى مهم الهى دارد.
ممكن است از كلام حكيمانه مورد بحث به نكته مهم گسترده ترى نيز برسيم و آن اين كه انسان هاى شايسته كسانى هستند كه خفيف مئونة و پرفايده اند و آن ها همچون مشك اند كه وزن آن كم و عطر آن فراوان است.
گفتنى است كه مِشك كه در فارسى، هم به كسر ميم و هم به ضم ميم خوانده مى شود ماده اى است سياه و بسيار معطر كه از يك نوع آهو گرفته مى شود و در واقع خونى است كه در كيسه اى در زير شكم او پيدا مى شود سپس جدا شده و مى افتد. در آغاز به صورت مايع و تيره رنگ و بسيار معطر است و پس از خشك شدن سياه مى شود و در واقع از عطرهاى تند است.
البته مشك علاوه بر اين كه به عنوان عطر معروفى به كار مى رود خواص طبى فراوانى نيز براى آن ذكر كرده اند و از رواياتى كه در باب تروك احرام وارد شده است استفاده مى شود كه در آن زمان گاه در غذا براى خوشبو كردن مى ريختند و خوردن آن مجاز بوده است.
--------------------------------------------

[1]. كافى، ج 6، ص 515، ح 6. 
[2]. همان، ص 510، ح 7.
[3]. كافى، ج 4، ص 113، ح 3.
[4]. همان، ج 6، ص 512، ح 18.
[5]. براى توضيح بيشتر به كافى، باب المسك، ج 6، ص 514 مراجعه فرماييد.
[6]. كافى، ج 6، ص 516، ح 3.