امام علی(علیه السلام) هنگامى كه خانه وسيع و گسترده «علاء بن زياد حارثى» كه طبعاً به وسايل خوبى نيز مجهز بود، مشاهده مى كند او را نخست سرزنش كرده و سپس نصيحتى آميخته با محبّت به او ارائه مى دهد و مى فرمايد: (با اين خانه وسيع در اين دنيا، چه مى خواهى بكنى و آن را براى چه مى خواهى، در حالى كه در آخرت به آن نيازمندترى)؛ «مَا كُنْتَ(1) تَصْنَعُ بِسِعَةِ هذِهِ الدَّارِ فِي الدُّنْيَا، وَ أَنْتَ إِلَيْهَا فِي الاْخِرَةِ كُنْتَ أَحْوَجَ؟».
عادت مردم بر اين است كه وقتى به عيادت بيمار مى روند چيزى مى گويند كه خشنود و خوشحال شود؛ ولى يك معلّم آسمانى همچون على(عليه السلام) هنگامى كه يار خود را در بستر بيمارى مى بيند همان بيمارى كه گاه بازگشتى در آن نيست بايد او را بيدار كند و متوجّه سرنوشت خويش سازد و صراط مستقيم سعادت را به او ارائه دهد و داروى تلخ نصيحت آميخته با سرزنش را در كام او فرو ريزد تا بهبودى واقعى حاصل كند. آنگاه راه استفاده از اين ثروت عظيم را براى نيل به سعادت آخرت به او نشان مى دهد و مى فرمايد: (آرى! اگر بخواهى مى توانى به وسيله آن به آخرت برسى [و سعادتمند شوى] به اين گونه كه از ميهمانان در آن پذيرايى كنى و صله رحم در آن بجا آورى و حقوق شرعى و الهى آن را بپردازى؛ اگر چنين كنى به وسيله اين خانه به خانه آخرت نائل شده اى)؛ «وَ بَلَى إنْ شِئْتَ بَلَغْتَ بِهَا الاْخِرَةَ: تَقْرِي(2) فِيهَا الضَّيْفَ، وَ تَصِلُ فِيهَا الرَّحِمَ، وَ تُطْلِعُ(3) مِنْهَا الْحُقُوقَ مَطَالِعَهَا، فَإِذَا أَنْتَ قَدْ بَلَغْتَ بِهَا الاْخِرَةَ».
امام(عليه السلام) با اين بيان به اين واقعيت اشاره مى فرمايد كه مال و ثروت امر نكوهيده و ضدّ ارزش نيست؛ بلكه مهم آن است كه در چه راهى مصرف شود. هرگاه به تكاثر و تفاخر يا انحصار به شخص منجر شود مذموم است؛ ولى اگر بخش مهمى از آن در اختيار نيازمندان و دوستان و بستگان قرار گيرد، سرمايه آخرت محسوب مى شود. به همين دليل از مال در قرآن مجيد به عنوان «خير» ياد شده آنجا كه مى فرمايد: «إِنْ تَرَكَ خَيْراً الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ»؛ (اگر خيرى [مالى] از خود به يادگار بگذارد وصيت براى پدر و مادر و نزديكان كند).(4) در حديثى مى خوانيم كه شخصى در خدمت امام صادق(عليه السلام) از اغنيا و ثروتمندان نكوهش كرد و به آنها بد گفت؛ امام فرمود: «أُسْكُتْ فَإِنَّ الْغَني إذا كانَ وَصُولا لِرَحِمِهِ، بارّاً بِإخْوانِهِ أضْعَفَ اللهُ تَعالى لَهُ الاجْرَ ضِعْفَيْنِ لاِنَّ اللهَ تَعالى يَقُولُ: وَ ما أَمْوالُكُمْ وَ لا أوْلادُكُمْ بِالّتي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنا زُلْفى إلاّ مَنْ اَمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِكَ لَهُمْ جَزاءَ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا وَ هُمْ فِي الْغُرُفاتِ امِنُونَ»؛ (ساكت باش! شخص غنى هرگاه صله رحم بجا آورد و نسبت به برادران دينى خود نيكوكار باشد، خداوند پاداش او را دو برابر مى كند، زيرا مى فرمايد: اموال شما و اولادتان، چنان نيست كه شما را به خداوند نزديك كند، مگر كسى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام دهد، آنها در برابر اعمالشان پاداش مضاعف دارند و در غرفه هاى بهشتى در امنيّت به سر مى برند).(5) بنابراين، مال مى تواند بهترين وسيله سعادت گردد، هرگاه به درستى از آن بهره گيرى شود و مى تواند وسيله بدبختى انسان باشد، هرگاه با بخل و اسراف و انحصارطلبى همراه گردد.(6)