1ـ پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) بسم الله را در آغاز سوره حمد و سایر سوره ها مى خوانده (طبق روایات کثیره اى که از نزدیک ترین افراد به آن حضرت(صلى الله علیه وآله) براى ما نقل شده است) و مطابق تعدادى از روایات حضرت بسم الله را با جهر مى خواند.
2ـ روایاتى که برخلاف روایات فوق مى گوید بسم الله اصلا جزء نیست، یا همیشه حضرت با اخفا مى خواند، مشکوک بلکه با قرائنى که در خود آن روایات است، مجعول به نظر مى رسد و سیاست هاى مرموز بنى امیّه در پشت آن کار مى کرده، زیرا معروف و مشهور بوده است که على(علیه السلام) جهر به بسم الله مى نمود و مى دانیم آنها با تمام امورى که شعار على(علیه السلام) محسوب مى شده (هر چند آن را از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) گرفته بود) به مخالفت بر مى خاستند.
این موضوع از اعتراض شدیدى که صحابه برمعاویه کردند و قرائن و شواهد دیگرى که قبلا اشاره شد، آشکار مى شود.
3ـ امامان اهل بیت(علیهم السلام) عموماً به پیروى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) که سال ها از محضر پیامبر(صلى الله علیه وآله) درس بلند خواندن بسم الله را آموخته بود، در این مسأله اتّفاق نظر دارند تا آن جا که امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «اِجْتَمَعَ آلُ مُحَمَّد(صلى الله علیه وآله) عَلَى الجَهْرِ بِبِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ; آل محمّد اتّفاق نظر دارند که بسم الله را بلند بخوانند».(1)
و اگر بنا باشد ـ حدّاقل ـ در این گونه مسائل به روایت ثقلین عمل شود و روایات اهل بیت(علیهم السلام) مورد توجّه قرار گیرد، باید همه فقهاى اهل سنّت مانند امام شافعى جهر به بسم الله را لااقل در نمازهاى جهرى واجب بشمرند.
4ـ به عنوان حسن ختام، این بحث را با دو سخن از فخررازى در «تفسیر کبیر» پایان مى دهیم.
وى مى گوید: «إنّ علیاً(علیه السلام) کان یبالغ فى الجهر بالتسمیة فلمّا وصلت الدولة إلى بنى أمیّة بالغوا فى المنع من الجهر سعیاً فى إبطال آثار على(علیه السلام); على(علیه السلام) در بلند خواندن بسم الله اصرار داشت، هنگامى که حکومت به بنى امیّه رسید اصرار در منع از بلند خواندن داشتند تا آثار على(علیه السلام) را از میان ببرند».(2)
از شهادت این دانشمند بزرگ اهل سنّت به مسأله بالا، سیاسى بودن حکم به اخفاى بسم الله یا حذف آن روشن تر مى شود.
و در جاى دیگر از این کتاب، بعد از آن که از محدّث معروف بیهقى نقل مى کند که عمر بن خطّاب و ابن عبّاس و عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر همگى بسم الله را بلند مى خواندند، مى افزاید: «أمّا أنّ على بن ابى طالب کان یجهر بالتسمیة فقد ثبت بالتواتر و من اقتدى فى دینه بعلى بن ابى طالب فقد اهتدى، و الدلیل علیه قول رسول الله(صلى الله علیه وآله)اللّهم أدر الحقّ مع على حیث دار; امّا على بن ابى طالب بسم الله را بلند مى خواند و این مطلب با تواتر به اثبات رسیده و هر کس در دین خود به على بن ابى طالب(علیه السلام) اقتدى کند، به تحقیق هدایت یافته است، دلیل بر این مطلب سخن رسول خدا(صلى الله علیه وآله) است که عرضه داشت: خداوندا حق را همراه على قرار ده و بر محور وجود او به گردش درآور».(3)

1. مستدرک الوسائل، جلد 4، صفحه 189 .
2. تفسیر کبیر فخر رازى، جلد 1، صفحه 206 .
3. همان مدرک، صفحه 204-205 .