رهبران انقلاب فکرى باید صراحت داشته باشند

همه از صراحت لهجه یک گوینده لذت میبرند، چرا که حقائق را عریان و پوست کنده، و بدون هر گونه پیرایه و تحریف بیان میکند، و هیچ چیز براى یک انسان واقع بین لذت بخش تر از درک حقیقت نیست.

صراحت لهجه غالباً از یکنوع شهامت آمیخته با ایمان حکایت مى کند که گوینده در سایه آن حقایق را آنچنان که هست تشریح مینماید. در حالیکه افراد «ترسو و محافظه کار» چهره تابناک حقیقت را در لابلاى هزار گونه پرده هاى رنگارنگ که تار و پود «خیال و ترس» بافته شده مى پیچند، و شنونده بیچاره را در سنگلاخ ناراحت کننده اى سرگردان مى سازند.

دندان روى حرف گذاردن، و چند پهلو سخن گفتن (جز در مورد استثنائى) نشانه عدم اعتماد گوینده به گفته هاى خود. و یا علامت ترس و وحشت او از طرف قضاوت شنوندگان است، و در هر دو صورت از ضعف و ناتوانى گوینده، حکایت مى کند.

به همین دلیل همیشه رهبران انقلاب فکرى جهان، بخصوص پیامبران بزرگ، در صراحت بیان و قاطعیت، امتیاز بر دیگران داشته اند، آنها در محیطهائى که افکار مخالفین، آنان را به شدّت تهدید مى نموده، اهداف عالى خود را با صراحت و قاطعیت تمام بیان میکرده اند.

مخصوصاً چون آنها به حمایت و رنجیدگان و ستمدیدگان آمده بودند در گرفتن حقوق آنها صراحت خاصى نشان مى دادند. گفتگوى موسى را با زمامدار قلدر و استعمارگر زمان خود «فرعون» در مقام دفاع از حقوق بنى اسرائیل هر کس ببیند از صراحت و قاطعیت مردى که در لباس شبانى بوده، در برابر آنچنان دیکتاتورى، تعجب مى کند و در عین حال لذت مى برد.

پیشواى بزرگ اسلام على علیه السلام که خود آیتى از صراحت و قاطعیت بوده مخصوصاً در این باره تأکید بیشترى مى فرماید و تصریح مى کند:

«ملتى که حق ضعیفان را از زورمندان با «صراحت» نگیرد هرگز روى سعادت نخواهد دید»(1).

***

یکى از امتیازات بزرگ آیات قرآن و گفتار و سخنان موزون پیغمبر اسلام (ص) همین صراحت و قاطعیت است که به انحاء مختلف در لابلاى آن خودنمائى میکند.

همه میدانیم قرآن بسیارى از مطالب خود را با قسم ـ نه تنها با یک قسم بلکه با سوگندهاى متعدد تکان دهنده به آیات عظمت خدا در جهان آفرینش ـ شروع مى کند.

ممکن است بعضى از کثرت قسمهاى قرآن دچار تعجب شوند، اما اگر به این حقیقت توجه کنیم که سوگندهاى متعدد این کتاب آسمانى علاوه بر توجه دادن مردم به عظمت آیات خلقت و موجودات گوناگون آفرینش، و تحریک حس کنجکاوى آنها در راه مطالعه اسرار جهان هستى، نمونه اى از قاطعیت و صراحت خاص قرآن است و یکى از عوامل نفوذ آن در افکار عمومى میباشد.

علاوه بر سوگندهاى متعدد، بسیارى از آیات قرآن با «ادات تأکید» مانند «اِنَّ، اَنَّ، نون تأکید، لام قسم» و امثال آن توأم است و هر کس با این کتاب آسمانى آشنا

مى گردد، در همان مراحل نخستین تحت تأثیر لحن جدى و قاطع و نافذ آن قرار میگیرد، و در این قسمت میان مسائلى که افکار عمومى آن روز با آن آشنا بوده، یا نبوده و یا حتى مخالف بوده فرق نمى گذارد.

***

1. نهج البلاغه ـ عهدنامه مالک اشتر