این نام شاید شایسته ترین نامى است که میتوان به عصر جاهلیت، یعنى دوران قبل از اسلام و مخصوصاً زمانهاى نزدیک به قیام پیامبر اسلام (ص) داد.

حقاً آن عصر یک عصر طلائى از نظر ادبیات بود: همان اعراب بادیه نشین، همان برهنه ها و نیمه وحشى ها با تمام محرومیتهاى اقتصادى و اجتماعى، دلهائى سرشار از ذوق ادبى، و سخن سنجى داشتند، بطوریکه امروز اشعارى که یادگار آن دوران طلائى است از اصیل ترین و پر مایه ترین اشعار عرب محسوب مى شود، و ذخائر گرانبهائى براى علاقه مندان ادبیات عربى اصیل است که در بحثهاى مختلف ادبى به آن استشهاد مى کنند، این خود بهترین دلیل براى نبوغ ادبى و ذوق سخن پرورى اعراب در آن دوران مى باشد.

گوستاولوبون، مستشرق معروف فرانسوى در این باره سخنى دارد که براى اثبات مقصود ما قابل توجه است. او در کتاب خود (تاریخ تمدن اسلام) میگوید: «اینکه گفته اند اعراب جاهلیت مطلقاً سابقه تمدن نداشته اند باور کردنى نیست، زیرا یک زبان بسیار عالى با یک رشته ادبیات ممکن نیست دفعتاً وجود پیدا کند، این زبان نشانه تمدن درخشانى است که اعراب در گذشته دور داشته اند، و امروز کمتر آثارى از آن به جاى مانده است»(1)

گر چه به عقیده ماه استدلال گوستاولوبون براى اثبات سابقه تمدن درخشان اعراب حجاز چندان منطقى نیست، زیرا تنها یک زبان وسیع عالى نمى تواند نشانه تمدن درخشانى باشد.

ما معتقدیم این موضوع ممکن است از ذوق ادبى خاصى سرچشمه گیرد که در روح اقوام چادرنشین که از یک زندگانى کاملا بدوى برخورداند میتواند وجود داشته باشد، خلاصه هیچ جاى تعجب نیست در پهنه صحرا و در میان اقوام و چادرنشین و بیابانگرد چنان ذوق سرشارى در جنبه هاى ادبى و زبان وجود داشته باشد، بدون اینکه از تمدن درخشانى بهره مند باشند.

ولى به هر حال از این گفتار به خوبى برمى آید که «گوستاولوبون» زبان اعراب آن دوره را آنچنان عالى دانسته که آن را درخور یک تمدن درخشان معرفى مى کند و باور نمى کند مولود افکار و ذوق ملتى نیمه وحشى باشد.

*** 

1. اقتباس از تایخ تمدن اسلام صفحات 88 و 89 چاپ چهارم