از روايات اسلامى استفاده مى شود كه خُلق و خُوى آدمى نيز در «روز قیامت» در چهره و اندام انسان ظاهر مى گردد و به همين دليل افراد به صورت هاى مختلفى وارد عرصه محشر مى شوند، صورت هايى كه مناسب خُلق و خُوى آنهاست. آنها كه قلبى مملو از نور ايمان داشتند چهره هايى سفيد و نورانى دارند و به عكس آنها كه قلب هايى تاريك از ظلمتِ كفر داشتند چهره هايشان سياه و تاريك است، چنانكه «قرآن مجيد» مى فرمايد: «يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَاَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ اَكَفَرْتُمْ بَعْدَ اِيمانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ * وَ اَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَةِ اللهِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»(1)؛ (روزى كه صورت هايى سفيد و صورت هايى سياه مى شوند، اما آنها كه صورت هايشان سياه است [به آنها گفته مى شود] آيا بعد از ايمان كافر شديد؟ پس بچشيد عذاب را به خاطر كفرتان؟ * و اما آنها كه چهره هايشان سفيد است در رحمت خداوند خواهند بود و جاودانه در آن مى مانند).
و در جاى ديگر درباره سرنوشت گنهكاران در قيامت مى فرمايد: «كَاَنَّمَا اُغْشِيَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعاً مِنَ اللَّيْلِ مُظْلِماً»(2)؛ (آنچنان صورت هايشان تاريك است كه گويى پاره هاى شبِ ظلمانى صورتشان را پوشانده است!).
آرى آن روز، روز ظهور و بروز است و خُلق و خُوى هاى درون و مَلَكات نفسانى ظاهر و آشكار مى گردد و تمام جسم انسان را به رنگ خود در مى آورد.
هر خيالى كو كند در دل وطن روز محشر صورتى خواهد شدن!
سيرتى كان در وجودت غالب است هم بر آن تصوير حشرت واجب است
در آيه 18 سوره «نبأ» آمده است: «يَومَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ اَفْوَاجاً»؛ (روزى كه در صور دميده مى شود و شما به صورت فوج فوج وارد محشر مى شويد).
بعضى از مفسران بزرگ در تفسير اين آيه حديثى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل كرده اند كه خلاصه اش چنين است: «جمعى از ياران پيامبر(ص) در منزل ابو ايّوب انصارى در محضر آن حضرت بودند «معاذ بن جبل» از تفسير آيه فوق سؤال كرد، پيامبر(ص) فرمود: اى معاذ! از مطلب عظيمى سؤال كردى! سپس اشك از ديدگان مباركش جارى گشت، بعد فرمود: ده گروه از امت من جداگانه در قيامت محشور مى شوند و با ساير مسلمانان متفاوتند، بعضى به صورت حيوانات و بعضى نابينا و بعضى كر و لال و بعضى چنان متعفّن و بد بو هستند كه از مردار نيز گنديده ترند! سخن چين ها به صورت بوزينه ها، حرام خوارها به صورت خوك ها، حاكمانِ ظالم نابينا، خودپسندان كر و لال و شهوت پرستان گنديده تر از مردار محشور خواهند شد».(3)
گشته گرگان يك به يك خوهاى تو مى درانند از غضب اعضاى تو!
اين سخن هاى چو مار و كژدمت مار و كژدم مى شود گيرد دمت!
زانيان را گنده اندام نهان خمر خواران را بود گنده دهان
گند مخفى كان به دل ها مى رسيد گشت اندر حشر محسوس و پديد!(4)