احمد بن حنبل شیبانى

ابن حجر عسقلانى

جزرى شافعى

ابوسعید سجستانى

امیر محمد یمنى

نسائى

ابوالعلاء همدانى

و ابوالعرفان حبان

این حدیث را به اسناد زیادى(1) نقل کرده اند.

دانشمندان شیعه نیز پیرامون این واقعه تاریخى، کتاب هاى ارزنده فراوانى نگاشته اند و به منابع مهمّ اهل سنّت نیز اشاره کرده اند که جامع ترین آنها کتاب تاریخى «الغدیر» است که به خامه تواناى نویسنده نامى اسلامى، علاّمه مجاهد، مرحوم آیة اللّه امینى نگارش یافته است (در نگارش این بخش، از آن کتاب استفاده فراوانى به عمل آمده).

به هر حال، پیامبر(صلى الله علیه وآله) پس از نصب امیرمؤمنان على(علیه السلام) به عنوان جانشین خود فرمود:

«اى مردم! اکنون فرشته وحى بر من نازل گردید و این آیه را آورد: «اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَ رَضیتُ لَکُمُ الإِسْلامَ دیناً(2); امروز دین شما را کامل نمودم، و نعمت خود را بر شما تمام کردم و اسلام را براى شما یگانه آیین انتخاب کرده و پسندیدم.»

در این موقع صداى تکبیر پیامبر(صلى الله علیه وآله) بلند شد. و فرمود:

«خدا را سپاس مى گذارم که آیین خود را کامل کرد و نعمت خود را به کمال رسانید، و از وصایت و ولایت و جانشینى على پس از من خشنود گشت.»

سپس پیامبر(صلى الله علیه وآله) از آن نقطه مرتفع فرود آمد و به على(علیه السلام) فرمود:

«در زیر خیمه اى بنشین، تا سران و شخصیّت هاى بارز اسلام با تو بیعت کنند و تبریک گویند».

پیش از همه، شیخین (عمر و ابوبکر) به على(علیه السلام) تبریک گفتند و او را مولاى خود خواندند!

حسان بن ثابت، فرصت را مغتنم شمرد، با کسب اجازه از محضر پیامبر(صلى الله علیه وآله)، اشعارى سرود و در برابر پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)خواند، که ما فقط دوبیت آن را در اینجا نقل مى کنیم که بسیار گویاست:

فقال لَهُ قم یا علىُّ فانّنى

رضیتک من بعدى إماماً و هادیاً

فمن کنت مولاه فهذا ولیّه

فکونوا له اتباع صدق موالیاً

یعنى: «به على فرمود برخیز که من تو را براى جانشینى و راهنمایى مردم پس از خویش انتخاب کردم.

هر کس من مولا و سرپرست او هستم على مولاى او است و شما در حالى که او را از صمیم دل دوست مى دارید، از پیروان او باشید».(3)

این حدیث از بزرگ ترین شواهد بر فضیلت و برترى امام على(علیه السلام) بر تمام صحابه پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) بوده است.

حتّى امیرمؤمنان، در مجلس شوراى خلافت -که پس از درگذشت خلیفه دوّم منعقد گردید(4)- و نیز در دوران خلافت عثمان، و ایّام خلافت خویش; به آن احتجاج کرده است.(5)

از این گذشته، شخصیّت هاى بزرگى مانند حضرت زهرا(علیها السلام)، همواره به این حدیث در برابر مخالفان و منکران مقام والاى على(علیه السلام) استدلال کرده اند.(6)

* * *

1. مجموع این اسناد در جلد اول کتاب نفیس «الغدیر» موجود می باشد، که عموماً از منابع معروف اهل سنت جمع آوری شده است.

2. مائده /3.

3. اشعار حسّان در منابع متعدّدی آمده است از جمله : مناقب خوارزمی، ص135؛ مقتل الحسین خوارزمی،1، ص 47؛ فرائد السّمطین، ج1، ص 73 و 74؛ النور المشتعل، ص 56؛ المناقب کوثر، ج 1، ص 362 و 118.

4. این احتیاج و به اصطلاح «منا شده» در کتاب های: مناقب اخطب خوارزمی حنفی، ص217،و فرائد السّمطین حموینی باب 58، و الدرالنظّیم ابن حاتم شامی ، و الصواعق المحرقه ابن حجر عسقلانی ، ص 75، و امالی ابن عقده، ص7 و ص 212، و شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ، ج 2، ص61، و الاستیعاب ابن عبدالبر، ج 3، ص 35، و تفسیر طبری ج 3 ص418 ذیل آیه 55 مائده امده است.

5. فرائد السّمطین، سمط اول باب 58؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج1 ص362؛ اسدالغابه ج3، ص307، و ج 5، ص 205؛ الاصابه ابن حجرعسقلانی، ج2، ص 408، و ج 4، ص 80؛ مسند احمد، ج 1،ص 84 و 88؛ البدایه و النهایه ابن کثیر شامی، ج 5، ص 210و ج 7، ص 348؛ مجمع الزوائد هیتمی ، ج 9،ص 106؛ ذخائرالعقبی، ص67و...(الغدیر، ج 1، ص 163 و 164).

6. اسنی المطالب شمس الدین شافعی، طبق نقل سخاوی فی الضّوء الامع، ج9، ص 256؛ البدرالطالع شوکانی، ج 2، ص 297؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 2، ص 273؛ مناقب علامه حنفی، ص 130، بلاغات النساء ، ص72؛ العقدالفرید، ج 1، ص 162، صبح الاعشی، ج1، ص 259، مروج الذهب ابن مسعود شافعی، ج 2، ص 49؛ ینابیع المودّه، ص 486.