«حمد و ثنا مخصوص خداست. از او یارى مى طلبیم و به او ایمان داریم و بر او توکّل مى کنیم. از بدى ها و اعمال ناشایست خود به او پناه مى بریم. خدایى که جز او هادى و راهنمایى نیست. و هرکس را که هدایت نمود، گمراه کننده اى براى او نخواهد بود. گواهى مى دهم که جز او معبودى نیست، و محمّد بنده و پیامبر او است.

هان اى مردم! نزدیک است من دعوت حق را لبیک بگویم و از میان شما بروم. من مسؤولم و شما نیز مسؤول هستید!»

سپس فرمود:

«درباره من چه فکر مى کنید!؟...» (آیا من وظیفه خود را در برابر شما انجام دادم؟)

در این موقع صداى جمعیت به تصدیق خدمات پیامبر(صلى الله علیه وآله)بلند شد و گفتند:

«ما گواهى مى دهیم تو رسالت خود را انجام دادى، و کوشش نمودى، خدا تو را پاداش نیک دهد».

پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود:

«آیا گواهى مى دهید که معبود جهان یکى است، و محمّد بنده خدا و پیامبر او مى باشد; و در بهشت و دوزخ و زندگى جاویدان در سراى دیگر جاى تردید نیست؟»

همگى گفتند:

«آرى صحیح است، گواهى مى دهیم!»

سپس فرمود:

«مردم! من دو چیز نفیس و گرانمایه در میان شما مى گذارم، ببینم بعد از من چگونه با این دو یادگار من رفتار مى نمایید؟!»

در این وقت یک نفر برخاست و با صداى بلند گفت:

«منظور از این دو چیز نفیس چیست؟!»

پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود:

«یکى کتاب خداست که یک طرف آن در دست قدرت خداوند، و طرف دیگر آن در دست شما است، و دیگرى عترت و اهل بیت من است; خداوند به من خبر داده که این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد!»

«هان اى مردم! بر قرآن و عترت من پیشى نگیرید، و در عمل به فرمان هر دو، کوتاهى نکنید که هلاک مى شوید!»

در این لحظه، دست على(علیه السلام) را گرفت و آن قدر بالا برد که سفیدى زیر بغل هر دو براى مردم نمایان گشت، و او را به همه مردم معرفى نمود.

سپس فرمود:

«سزاوارتر بر مؤمنان از خود آنها کیست؟»

همگى گفتند:

«خدا و پیامبر او داناترند!»

پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود:

«خدا مولاى من، و من مولاى مؤمنان هستم، و من بر آنها از خودشان اولى و سزاوارترم! هان اى مردم! «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ(1) اَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَاحِبَّ مَنْ أحِبَّهُ وَ أَبْغِضْ مَنْ أَبْغَضَهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ وَ أَدِرِ الْحَقَّ مَعَهُ حَیثُ دارَ; هر کس من سرپرست و مولاى او هستم على مولاى او است. خداوندا! کسانى که على را دوست دارند، دوست بدار; و کسانى که او را دشمن بدارند دشمن دار. خدایا! آنها که على را یارى کنند یارى کن، و آنها که دست از یارى او بردارند آنها را از یارى خود محروم ساز، و حق را بر محور وجود او بگردان!»(2)

در جاى جاى خطبه بالا(3) اگر نیک بنگرید، دلائل زنده امامت على(علیه السلام) آشکار است. (شرح این سخن را به زودى خواهیم گفت).

* * *

1. پیامبر برای اطمینان خاطر، این جمله را سه بار تکرار کرد که مبادا بعدها اشتباهی رخ دهد.

2. این فراز از خدیث غدیر، و گاهی قسمت اول آن بدون قسمت دوّم یا به عکس ، در مسانید زیر آمده است:

مسند ابن حنبل: ج1، ص254؛ تاریخ دمشق: ج42، ص207 و 208 و 448، خصائص نسایی: ص 181، المعجم الکبیر: ج17، ص 39، سنن الترمذی: ج5 ص 633، المستدرک علی الصحیحین: ج13، ص135، المعجم الاوسط: ج 6، ص 95، مسند ابی یعلی : ج 1، ص 280، المحاسن و المساوئی:ص 41، مناقب خوارزمی :ص 104، و کتب دیگر. 

3. این خطبه را گروه کثیری از علمای معروف و مشهور اهل سنت در کتاب های خود آورده اند از جمله :

مستد احمد ، ج 1، ص 84، 88، 118 ، 119، 152، 332، 281، 331و 370؛ سنن ابن ماجه : ج 1، ص 55 و 58؛ المستدرک علی الصحیحین حاکم نیشابوری، ج3، ص 118، 613، سنن ترمذی، ج5، ص 633؛ فتح الباری ، ج 79، ص74؛ تاریخ خطیب بغدادی، ج 8، ص 290، تاریخ الخلفاء و سیوطی ص 114 و کتب دیگر .